Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

2.2. Cultuureducatie en inpasbaar omgevingsonderwijs
Erfgoededucatie is een onderdeel van cultuureducatie binnen het onderwijs, dat tot doel heeft
leerlingen tijdens hun schoolcarrière in contact te brengen met kunst en cultuur. Op die manier
leren ze het veelzijdige aanbod aan cultuur te ontdekken, begrijpen en waarderen. Het ontwikkelen
van kennis en beoordelingsvermogen op dit vlak draagt bij aan persoonlijke ontplooiing en is
in die zin ook belangrijk voor de samenleving als geheel. Bovendien legt cultuureducatie de basis
voor actieve en receptieve cultuurparticipatie in het latere leven.
Daarnaast is erfgoededucatie, dat een sterke informatiecomponent heeft, voor scholen goed in
te passen in het reguliere lesprogramma, aansluitend op verplichte kerndoelen en gehanteerde
methoden. Vooral onderwerpen in vakken als geschiedenis en aardrijkskunde, maatschappijleer
en Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV) zijn voor leerlingen te verduidelijken door erfgoedopdrachten
in de eigen omgeving. De praktijk wijst uit dat erfgoed door zijn veelzijdigheid als
‘betekenisrijke context’ ook een verhelderende bijdrage kan leveren aan op het eerste gezicht
misschien minder voor de hand liggende vakken, zoals techniek, economie, algemene natuurwetenschappen
of taal. Theorie die verklaard wordt aan de hand van de wereld om je heen is
opeens een stuk leuker en begrijpelijker.
Als natuurlijke vorm van omgevingsonderwijs past erfgoed in het streven binnen het onderwijs
om voor kennisoverdracht en het ontwikkelen van vaardigheden aan te sluiten bij de leefwereld
van de leerling. Uiteraard is niet alle omgevingsonderwijs – bijvoorbeeld het determineren van
planten in de omgeving van de school – ook erfgoededucatie. Omgekeerd is erfgoededucatie niet
per definitie aan de omgeving gebonden. Belangrijk nationaal en internationaal erfgoed bevindt
zich vaker niet dan wel in de omgeving van een school. Zo is een excursie vanuit Leeuwarden naar
de Deltawerken in Zeeland of het Openluchtmuseum in Arnhem geen omgevingsonderwijs, maar
wèl erfgoededucatie. [Zie verder 5.]
2.3 Buitenschools en voor een breed publiek
De toevoeging ‘educatie’ doet misschien vermoeden dat erfgoed uitsluitend of vooral binnen het
onderwijs een functie heeft. Erfgoededucatie kent echter ook allerlei buitenschoolse varianten en
bestrijkt het hele spectrum van enthousiasmeren voor een eerste kennismaking met erfgoed tot
verdieping en duiding daarvan, variërend van rondleiding tot website. Zo kan educatief aanbod
van erfgoedinstellingen uit de eigen omgeving bijvoorbeeld een plaats krijgen binnen de Brede
School of in de vrijetijdsbesteding van jongeren.
Erfgoededucatie is bovendien niet alleen goed besteed aan kinderen en jongeren, maar ook
bedoeld om volwassenen oog te laten krijgen voor erfgoed en (cultuur)historie, of hen in staat
te stellen hun kennis daarvan te verdiepen. Als deel van het gemeenschappelijke verleden moet
erfgoed voor alle inwoners van een gemeente letterlijk en figuurlijk toegankelijk zijn, ook voor
diegenen die uit zichzelf niet zo snel een museum of andere erfgoedinstelling bezoeken.
Erfgoededucatie kan illustreren dat geschiedenis niet één afgerond verhaal is en verschillende
interpretaties kent. Erfgoededucatie kan verduidelijken dat we een gedeelde verantwoordelijkheid
hebben voor onze leefomgeving en aanzetten tot nadenken over wat we willen behouden.
Erfgoededucatie kan het hoe en waarom van overgeleverde tradities verklaren: de manier waarop
we elkaar begroeten, een kopje koffie drinken of Sinterklaas vieren. Begrip van ‘onze manieren’
en aandacht voor het erfgoed dat zij op hun beurt meebrengen, kan ertoe bijdragen dat ook
nieuwkomers zich in een gemeente thuis voelen. In die zin kan erfgoededucatie meehelpen om
de band van inwoners met hun woonplaats en met elkaar te verstevigen, een bijdrage leveren
aan de integratie van nieuwe Nederlanders en burgers aanzetten tot meedenken over ruimtelijke
ontwikkeling. [Zie verder 6.]
2.4 Ontstaansgeschiedenis
Cultuureducatie is in de beleidstermen van het ministerie van OCW de verzamelnaam voor
kunst-educatie, erfgoededucatie en media-educatie. Soms wordt literatuureducatie daarbij apart
vermeld. Vergeleken met kunsteducatie is erfgoededucatie voor sommige overheden en organisaties
vrijwel onbekend terrein. Dat is deels te verklaren uit de reflex bij cultuur eerder te denken
aan podiumkunsten dan aan cultuurhistorie, maar ook toe te schrijven aan een andere ontstaansgeschiedenis.
Daarom een korte terugblik.
Toen het ministerie van OCW met de beleidsnotitie ‘Cultuur en School’ in 1996 cultuureducatie in
1