Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

GEMEENTELIJK BELEID
Elke gemeente heeft erfgoed, dat zowel intrinsieke als instrumentele waarde heeft.
Bestuurlijk is dit erfgoed zichtbaar in de wettelijke verantwoordelijkheid voor behoud en
beheer en als factor in het autonome, gemeentelijke cultuurbeleid. Cultuureducatie en
–participatie zijn hierin belangrijke aandachtspunten, die ook lokale erfgoedinstellingen
raken. Erfgoed is verweven met lokale identiteit en geeft contour aan het culturele profiel
van een plaats. Daarmee kan het ook een rol krijgen op het gebied van welzijn, toerisme
en economie en ruimtelijke ontwikkeling. Om al deze belangen recht te doen is een
samenhangend beleid voor erfgoededucatie onmisbaar.
3.1 Samenhang in verscheidenheid
De verantwoordelijkheden van gemeenten voor behoud en beheer van erfgoed zijn vastgelegd in
landelijke wet- en regelgeving. Daarnaast krijgt erfgoed aandacht binnen het autonome cultuurbeleid
van de gemeente.
Het cultuurbeleid geeft richting aan de aard en omvang van het cultuuraanbod, onder meer door
het inzetten van subsidie-instrumenten. Tot cultuurbeleid hoort ook het bevorderen van de cultuurparticipatie
van inwoners. Onder invloed van landelijke stimuleringsprogramma’s als Cultuur
en School en het Actieplan Cultuurbereik ligt het accent daarbij sterk op cultuureducatie voor
jongeren en is er meer aandacht gekomen voor cultuurdeelname van nieuwe publieksgroepen,
waaronder allochtonen. Gemeenten hebben daarnaast bemoeienis met het erfgoedveld omdat
zij subsidies verstrekken aan lokale erfgoedinstellingen en –organisaties. In deze sector staan
kwesties als kwaliteitsverbetering en een meer publieksgericht aanbod hoog op de agenda.
Kunst en erfgoed hebben binnen de samenleving op de eerste plaats een waarde op zich. Daarnaast
groeit het inzicht dat kunst en cultuur, vanuit eigen kracht, ook een waardevolle bijdrage
kunnen leveren aan diverse andere gemeentelijke beleidsterreinen. Zowel waar het gaat om
stedelijk belang (stedelijke economie, ruimtelijke ontwikkeling) als om maatschappelijk belang
(sociale cohesie, jongerenbeleid, integratie). Een gemeente die het plaatselijke erfgoed hiervoor
wil inzetten, krijgt zeker te maken met erfgoededucatie.
In die zin zijn er voor de cultuurambtenaar raakvlakken met gemeentelijke afdelingen en diensten
als onderwijs, welzijn, ruimtelijke ordening, stadsontwikkeling, monumentenzorg, economische
zaken (toerisme) en gemeentevoorlichting.
3.2 Wet- en regelgeving
Op het terrein van erfgoed hebben gemeenten te maken met de volgende wet- en regelgeving:
• Museumwet (1925), gericht op de opheffing of wijziging – in het algemeen belang – van bij
erfstelling of legaat gestelde voorwaarden.
• Wet tot behoud van cultuurbezit (1985), beschermt voorwerpen en verzamelingen die voor
Nederland van groot (cultuurhistorisch of wetenschappelijk) belang zijn tegen uitvoer naar het
buitenland.
• Monumentenwet (1988), gericht op de bescherming van het onroerend Nederlands cultuurbezit.
De Monumentenwet heeft betrekking op rijksmonumenten en beschermde stads- en dorpsgezichten.
Daarnaast kunnen ook provincie en gemeente monumenten aanwijzen. Provinciale
en gemeentelijke monumenten zijn via de Woningwet ‘beschermd’, omdat voor alle ingrepen
een bouwvergunning verplicht is. Sommige gemeenten wijzen bovendien nog karakteristieke
panden (met bijzondere inwendige details) en beeldbepalende panden (van belang voor het
stadsbeeld) aan.
• Verdrag van Malta (1992), beschermt het archeologisch erfgoed in de bodem en de inbedding
daarvan in de ruimtelijke ontwikkeling. De implementatie van dit Europese verdrag in Nederlandse
wetgeving leidde tot een wijziging van de Monumentenwet 1988. Vooruitlopend daarop
is er wel al regelgeving ´in de geest´ van Malta. Dit geldt bijvoorbeeld voor projecten waarbij een
Milieu Effect Rapportage (MER), verplicht is, bij bestemmingsplanwijzigingen en bij ontgrondingen.
Sommige gemeenten werken al volgens de Malta-norm, zoals bij de aanleg van Vinex-locaties
[4.3].
• Algemene wet bestuursrecht (1992), is als wettelijk kader voor alle subsidieverstrekking het
1