Erfgoededucatie - Vereniging van Nederlandse Gemeenten

Erfgoedprojecten bevatten vaak een element van creatieve verwerking van de opgedane ervaringen
(dans, literatuur, drama, beeldende kunst of audiovisueel). Interessant was het Torentjesproject
in Almelo. Een toren van een oude textielfabriek inspireerde leerlingen om zelf torentjes
te maken en die, gevuld met eigen kunstwerkjes, in de omliggende wijk te plaatsen. Het project
werd begeleid door een kunstenaar, nadat de scholieren in erfgoedinstellingen van alles over het
thema te weten waren gekomen. Op deze manier zijn collecties van erfgoedinstellingen en lokaal
erfgoed voor centra van de kunsten te gebruiken als inspiratiebron. Bijvoorbeeld voor theaterprojecten
(legenden) of beeldende vorming (tekenen en schilderen van stads- en dorpsgezichten).
• Vrijetijdsactiviteiten jongeren
Om kinderen en jongeren te bereiken is aandacht voor hun vrijetijdsbesteding onontbeerlijk.
Sterk op informatieoverdracht gerichte projecten of materialen zijn dan uiteraard niet geschikt.
Juist voor deze doelgroep heeft erfgoededucatie als voordeel dat beleving belangrijk is. Naast
cognitie wordt een appèl gedaan op zintuigen en emoties.
Dat het mogelijk is jongeren van verschillende culturele afkomst buiten school enthousiast te maken
voor erfgoed, bewijst het succes van het landelijk beschikbare project ∆ Zie: Verover je eigen
Monument. Dit format werd in 2006 verbreed tot ‘Verover je eigen omgeving’.
Erfgoededucatie kan worden ingepast in verschillende soorten naschoolse activiteiten die voor
kinderen en jongeren worden georganiseerd. Denk bijvoorbeeld aan: naschoolse opvang (naar
het monument om de hoek), scouting (landschapsontwikkeling), jeugdtheatergroepen en creativiteitcursussen
(eigen omgeving als inspiratiebron) en jongerenactiviteiten in buurt en wijkcentra
• Buurt- en wijkcentra, gemeenschapshuizen
De wijk wordt een steeds belangrijker werkgebied voor culturele instellingen. Om nieuwe publieksgroepen
in contact te brengen met erfgoed(instellingen) komen dus ook buurt- en wijkcentra
en gemeenschapshuizen in beeld.
Buurthuizen trekken veel jongeren van verschillende culturele achtergronden. Vaker jongens dan
meisjes en meer vmbo-leerlingen dan havo/vwo leerlingen. 38 Daarnaast is het buurthuis, dat
vaak laagdrempelige, betaalbare cursussen en activiteiten aanbiedt, ook een belangrijke ontmoetingsplek
voor allochtone vrouwen en oudere buurtbewoners. Dit biedt legio mogelijkheden voor
erfgoededucatie. Denk aan een erfgoedwandeling in eigen wijk of kleine exposities over de geschiedenis
van de omgeving, samengesteld voor en door buurtbewoners. Om zoiets van de grond
te krijgen zal de gemeente de samenwerking moeten stimuleren tussen erfgoedinstellingen en
welzijnswerk of sociaal-cultureel werk, dat erop gericht is mensen te begeleiden bij het inrichten
van hun sociale en culturele leven.
Actueel in wijkgericht werken is het bevorderen van contact en samenwerking tussen verschillende
generaties. Dit heeft tot doel de leefbaarheid en de sociale binding in de wijk te verbeteren. Zo
stimuleert het Centrum Sociaal Beleid van het NIWZ intergenerationeel buurtbeleid in het kader
van het nationaal stimuleringsbeleid ‘De buurt voor alle leeftijden’.
Kunst- en erfgoedinstellingen zijn tot dusver niet of nauwelijks bij deze intergenerationele projecten
betrokken. Een gemiste kans, omdat erfgoededucatie op dit vlak veel invalshoeken biedt
en naadloos aansluit bij de aanpak die draait om ervaringen delen. Vele goede praktijkvoorbeelden
komen uit Groot-Brittannië. Ouderen vertellen jongeren bijvoorbeeld over hun werk (mijnen,
fabrieken, visserij e.d.) dat vroeger het beeld van hun woonplaats bepaalde. Jongeren interviewen
oudere buurtbewoners over de vroegere functie van historische locaties of maken samen met hen
een plan voor de herinrichting van de buurt, waarbij erfgoed een plaats krijgt in nieuwe ontwikkelingen.
38 Buurthuizen Jeugdmonitor (2004)
jongeren 13 - 18 jaar
VEROVER JE EIGEN MONUMENT/OMGEVING
landelijk format
Jongeren niet geïnteresseerd in monumenten? Zeker wel! Voorwaarde is dat zij op hun eigen
manier ‘contact kunnen maken’ met monumentaal erfgoed in hun woonplaats. En dat is precies de
formule van ‘Verover je eigen monument’, een project van het VSB fonds voor groepen jongeren
van 13 tot en met 18 jaar, dat zowel binnen als buiten schoolverband overal in Nederland uit te
voeren is.