WOORDENBOEKJE - De Taal van Overijssel

INLEIDING.
De tongvallen, die in Groningen, Drente, Overijssel en de Graafschap worden
gesproken, herinneren in veel opzichten aan het Oud-Saksisch, d.i. de taal van
den Germaanschen stam, die vroeger het Noord-Oostelijk deel van ons vaderland
bswoonde. Het Deventersch is dus een Saksisch dialect en verschilt niet weinig
van het algemeen Nederlandsch, dat een sterk sprekend Frankisch karakter draagt.
De kennis der dialecten, waarin zoo veel oude taalelementen voortleven, is voor
den taalvorscher van het hoogste belang.
Over het algemeen is op het platteland het oude dialect beter bewaard dan in
de steden. Dat neemt evenwel niet weg, dat ook de stadsdialecten voor de taalstudie
van groot belang z ijn .x)
Het kan wel niet anders, of het dialect van een stad als Deventer, van oudsher
bekend om haar uitgebreiden handel en beroemd om haar inrichtingen van
onderwijs, moet veel geleden hebben; en toch hebben de vele nadeelige invloeden,
die er op werkten, niet zulke groote verwoestingen aangericht, als we zouden
verwachten. Dat komt, omdat de Deventerschman zijn taal lief heeft. Hij lacht
even hartelijk om den bekrompene van geest, die hem wil wijs maken, dat zijn
dialect eigenlijk een verbasterd Nederlandsch is, als om vroegere stadgenooten,
die een blauwen Maandag of iets langer in Holland gewoond hebben en van
daar een nieuw taaltje meebrengen, dat niet zelden naar het Hooghaarlemmerdijksch
riekt. Hij is zich volkomen bewust, dat het hart ons geheele leven door het best
de taal spreekt, die we aan moeders knie geleerd hebben, dat het aanstellerij is,
de taal zijner jeugd tegenover vroegere bekenden en vrienden te willen verloochenen.
Tegenover vreemdelingen, voor wie het dialect minder goed verstaanbaar
is, zal hij de beleefdheid in acht nemen de beschaafde omgangstaal te gebruiken.
Als schrijftaal is het Deventersch maar hoogst zelden gebezigd; vandaar dat hij,
die den woordenschat van dit dialect aan anderen wil bekend maken, al zijn stof
moet putten uit de gesproken taal. Dat is een werk van tijd en geduld, en hoeveel
moeite hij ook aanwendt, zijn arbeid zal steeds zeer onvolmaakt blijven. Toch
Zal zijn ernstig streven bij velen reeds waardeering vinden.
Aan een bloote lijst van woorden met vermelding hunner beteekenis heeft de
taalvorscher evenwel niet genoeg. Hij moet ook weten, hoe ze worden uitgesproken
en verlangt daarbij tevens zinnen, uit den volksmond opgeteekend, waarin ze
voorkomen. Eerst wanneer aan deze drie vereischten voldaan is, krijgen de
woorden voor hem kleur en leven.
Mijn oorspronkelijk plan was, dit woordenboekje te laten voorafgaan door een
kleine grammatica van het dialect. De verschijning van het Geldersch-Overijsselsch
Woordenboek door J. H. Gallée heeft mij evenwel die moeite bespaard. Ik kan
nu volstaan met belangstellenden te verwijzen naar het werk van genoemden
Utrechtschen hoogleeraar, den grondigsten kenner van het Saksisch ten onzent.
Hieronder vermeld ik eenige punten, waarop het Deventersch (D.) van het
x) Zie o.a. Paul's Grundriss I, p. 935 en 936.