WOORDENBOEKJE - De Taal van Overijssel

VOORBERICHT VOOR DEN TWEEDEN DRUK.
1. Het is nu veertig jaar geleden, dat Draaijers Woordenboekje van het
Deventersch Dialect verscheen, en zeer gunstig werd ontvangen. De schrijver
had langs jaren zijn zorg en gedachten aan zijn onderwerp gewijd, totdat hij ten
langen leste meende, dat hij den woordenschat van zijn geboorteplaats volledig had
opgeteekend en dus tot publicatie mocht overgaan. Maar het ging hem, als zooveel
anderen: toen zijn werk eenmaal goed en wel zijn weg in de belangstellende wereld
had gevonden, vielen hem telkens weer woorden en uitdrukkingen in, die te
voren aan zijn aandacht waren ontgaan; en zoo zette hij zich opnieuw aan het
zoeken en verzamelen, totdat hij een „V ervolg” samenstelde, hetwelk hij aan enkele
oud-stadgenooten aanbood, die, zooals hij wist, tot oordeelen bevoegd waren, cn
belang stelden in zijn werk. D it „V ervolg” verscheen nimmer in druk.
Sinds geruimen tijd is Draaijers Woordenboekje uitverkocht, en enkel nog
antiquarisch tegen hoogen prijs verkrijgbaar. D it heeft ons er toe geleid
een tweeden druk te bezorgen, waarin het „V ervolg” is verwerkt. Wij hebben
ons uitsluitend laten leiden door den wensch het dialect te helpen vastleggen,
dat ons lief is, maar dat wij dagelijks meer zien verloopen.
Het initiatief tot het vervaardigen van dezen tweeden druk, waarin Draaijers
Vervolg zou worden opgenomen, is te danken aan den Heer J. C. L . van der Lande
te Ubbergen, Deventernaar van geboorte, met groote liefde voor het dialect van
zijn vaderstad vervuld, een dialect, waarvan hij de noodige kennis bezit. Hij riep
mijn hulp in, welke ik tegenover zóóveel enthousiasme gaarne verleende. Ook
zocht hij hulp bij een vijftal Deventernaren, die, van ouder tot ouder Deventersch,
zoo min mogelijk aan invloeden van buiten op hun woordenschat en klanken
waren blootgesteld geweest. Zij waren gekozen uit verschillende wijken der stad.
Deze heeren vervulden hun werk met groote zorg en loffelijken ijver. Hun danken
wij een aantal woorden en uitdrukkingen, terwijl ook de Heer Van der Lande
Zelf en ondergeteekende hun kennis van het dialect hunner geboortestad dienstbaar
hebben gesteld aan dit woordenboek. Alle toevoegingen zijn met een
sterretje geteekend.
Het karakter onzer kleinere steden is in de laatste halve eeuw zeer veranderd
door steeds wassend contact met de buitenwereld, hetwelk (vooral den middenstand)
in den valschen waan brengt, dat een dialect is iets lomps, plats, onbehouwens,
kenmerk van onbeschaafdheid, dat men wél doet, indien men aanzien
wil genieten, door Hollandsch te vervangen. Goed! M et den Hollander spreke
men Hollandsch! Maar moge de rijke tongval der oude Hanzestad niet verloren
gaan, niet vergeten worden! Een tongval die uitmunt door groote klankverscheidenheid
en klankwisseling; die bovendien meer dan één kenschetsend oud-Germaansch
taalverschijnsel bewaart, dat in de landstaal verloren is gegaan.
2. a. Daar zijn in de eerste plaats de telwoorden van i tot 10, die nog
steeds na meer dan duizend jaar hun beide vormen hebben bewaard, zonder of
met e aan het eind, al naarmate een Z.n.w. volgt of niet. Zoo zegt de Deventernaar: