WOORDENBOEKJE - De Taal van Overijssel

Ik heb vier, vif appels ')
en: Jan hef ter maor !eene, hefter zesse, achte, tiene.
't Is zes menüten vör zesse.
Slechts 2 en 3 maken hierop om begrijpelijke reden een uitzondering
b. De persoonlijke voornaamwoorden ik en gij, Deventersch ik en ie, hebben
een tweeden vorm op e, wanneer zij absoluut worden gebruikt, dus door geen
woord worden gevolgd.
W Jee hef dat ezegd? Ik-e.
c. Het bijwoord bewaart in meer dan één geval als e den uitgang, waarmee
het in overoude tijden van het adjectief werd gevormd:
De stok was meer dan een elle lank ;
maar: Dat dürt mien te lange. (Dat duurt mij te lang.)
De meester was heel streng;
maar: De jonge wier te strenge behandeld;
en zoo zegt men: Slaop zachte, gao maor veste (ga maar vast).
d. Ook in den ien persoon enk. der aanvoegende wijs bewaart het Deventersch
zijn oer-oude e: ik ète, drinke, valle, enz.
e. De n aan het slot van woorden, in het Hollandsch geheel verdwenen,
schoon nog in bseld gebracht, klinkt in den Deventer mond nog lustig op. „D e
kindere loope same alle dage naar school” zou de Deventernaar enkel met
inspanning kunnen zeggen, als hij Hollandsch praatte, en dan zou hij zichzelf
bewust zijn van affectatie.
ƒ. In alle oud-Germaansche dialecten eindigde in het mv. van den tegenw. tijd
het werkw. op e wanneer het pronomen wij volgde. In onze landstaal kent men
dit characteristicum niet meer. Naar analogie van: wij hebben, loopen, denken,
schrijft men: hebben, loopen, denken wij, al wordt dan ook deze n evenmin niet
gehoord. Maar ons dialect bewaart trouw: hebbe wie, denke wie, enz.
3, a. En dan die uiterst beweeglijke medeklinkers! 2)
In het midden van een woord, of tusschen twee woorden, worden de scherpe
eindconsonanten t, p, s, f , ch (als in lacften) zacht zoodra zij tusschen twee klinkers
of voor zachte medeklinkers komen te staan:
't Kom t er zoo net nieZ op aan. — 't Kum p ter zoo ned n1ed ob an.
Het arme kuikentje daf het laatste was uifgekomen. — 't Arme kükentjen dad
et laaste waz üdekommen.
Het stak zijn kop onder de vleugels. — 't Stak zien kób onder, enz.
Hij kreeg een kop als vuur. — H Jee kreeg ’n kob as für.
(„K reeg” met g van „gaan” , tegenover: et bok dad Wee kreeg, met ch.)
Hij ging een eindje den w eg op. — Hiee ging 'n endjen de weg op.
(„W eg” met g van „gaan” tegenover: Wee was weg, met ch.)
De scherpe k gedraagt zich onregelmatig. Gewoonlijk blijft zij scherp. V óór
klinkers:
Hij werd voor den gek gehouden. — H Jee wier vor de gek eholden.
Voor zachte medeklinkers, uitgezonderd b en d, blijft k niet alleen scherp, maar
maakt ook de volgende v, z, g scherp tot: ƒ, s, ch:
Denk je, dat ik te gek voor hem ben? — Denkie dak te gek for 'm bin?
Dat ga ik ook zoeken. — Dad gaok ook soken.
J) Draaijers notatie.
2) Zie Fijn van Draat, Klankleer v. d. tongval der Stad Deventer. Tijdschr.
v, Ned. Letteakunde X L I I, bl. 244, seq.
VII