Mondiale vorming en wereldburgerschap - Kortlopend ...

• Een moreel wereldburgerschap gebaseerd op morele categorieën als gelijkheid
en mensenrechten die de verantwoordelijkheid erkent voor de wereld als geheel.
• Een sociaal-politiek wereldburgerschap gericht op verandering van politieke
verhoudingen in de richting van meer gelijkheid in machtsverhoudingen en in
waardering van culturele diversiteit.
1.5 Het samengaan van uiteenlopende visies
In een eerder uitgevoerd kortlopend onderwijsonderzoek hebben we aandacht besteed
aan hoe het onderwijs reageerde op 9/11 en andere maatschappelijke ingrijpende
gebeurtenissen (Veugelers, Derriks & De Kat, 2006). De resultaten van dat
onderzoek laten goed zien hoe morele categorieën ingebed zijn in sociale, culturele
en politieke verhoudingen. Onderwijs kan niet los worden gezien van verhoudingen.
Onderwijsbeleid in een land en eigenlijk in elke school en bij elke educatieve professional
is afhankelijke van de pedagogische visie van betrokkenen, van de positionering
in discoursen en praktijken. Een dergelijke visie is nooit eenduidig en volledig
coherent maar altijd een ‘bricolage’ van voorhanden zijnde discoursen die op
een eigen wijze met elkaar worden verbonden en worden gereconstrueerd.
Spring (2004) laat zien hoe in de huidige verhoudingen op wereldniveau vier ideologieën
dominant zijn:
1) ‘Nation-building’. Elk land probeert via onderwijs de natie te vormen en samen
te houden. Moedertaalonderwijs, vaderlandse geschiedenis en eigen cultuur zijn
daarbij essentiële inhouden. Deze visie heeft veel invloed op burgerschapsvorming.
2) ‘Mensen scholen voor de “global free market”’. Standaardisering van onderwijs
wereldwijd, met de nadruk op uitwisselbaarheid, ‘het vrije markt denken’ en geloof
in technologische vooruitgang.
3) ‘Globalizing morality: human rights education’. Hier ligt de nadruk op mensenrechten
onderwijs, op bevordering van democratie, op vredesonderwijs, en op
menselijke omgangsvormen in de samenleving.
4) ‘Environmental ideologies’. Hier ligt het accent op milieu, duurzaamheid, verhouding
mens en natuur. Deze ideologie krijgt recent veel aandacht.
Spring geeft aan dat in het onderwijsbeleid van een staat deze vier ideologieën samengaan.
Veelal is de verbinding van ‘mensen scholen voor de global free market’
en ‘nation-building’ dominant. Landen kunnen sterk verschillen in het belang wordt
14