NJB-1427

van zijn uitlating. 19 Wilders heeft ongeclausuleerd over
Marokkanen als groep in zijn geheel gesproken. Wilders’
bewustzijn van de verstrekkendheid en de mogelijke
effecten van zijn uitlatingen blijkt wel uit de manier
waarop hij zijn vraag over meer of minder Marokkanen
inleidde: ‘En de derde vraag is, en ik mag het eigenlijk
niet zeggen, want er wordt aangifte tegen je gedaan. En
misschien zijn er zelfs D66-officieren die ons een proces
aandoen. (…)’. Kan er, gegeven Wilders’ gebruik van het
ongeclausuleerde ‘minder Marokkanen’ tijdens de verkiezingen
en voor de camera, niet gesproken worden van
een opzettelijke strategie om vijandschap te wekken ten
opzichte van Marokkanen?
In het licht van de verplichtingen van het IVUR en
de aanbevelingen van de IVUR-Commissie kunnen Wilders’
uitlatingen over ‘minder Marokkanen’ naar Nederlands
recht als een strafbare vorm van aanzetten tot haat
en discriminatie beschouwd worden.
5. Een korte blik op het Franse recht
Tot slot kan er voor het stellen van grenzen aan ‘hate speech’
in Nederland ter inspiratie gekeken worden naar hoe andere
In Frankrijk zou Wilders
zonder twijfel worden vervolgd
en veroordeeld voor haatzaaien
landen het IVUR hebben geïmplementeerd en hoe haatzaaidelicten
daar in het nationale recht zijn ingebed en worden
toegepast. In Frankrijk zou Wilders bijvoorbeeld zonder twijfel
worden vervolgd en veroordeeld voor haatzaaien wegens
zijn uitlatingen over ‘minder Marokkanen’.
Dat komt in de eerste plaats doordat de Franse discriminatoire
uitingsdelicten meer dan in Nederland ingebed
zijn in de waarden van de Franse Grondwet, die expliciet
verwijst naar de menselijke waardigheid. Dit principe
vormt dan ook een leidraad voor de Franse wetgever en
rechter bij het stellen van grenzen aan discriminatoire
uitingen. 20 De Nederlandse Grondwet heeft minder normatieve
kracht. Het zoeken van houvast in de − categorisering
van artikel 137d als openbare orde-delict in de –
strafwet zelf is daarom wel begrijpelijk. Onlangs heeft het
kabinet aangekondigd alsnog het voorstel van de Staatscommissie
over te nemen om een algemene bepaling in
de Grondwet op te nemen, in die zin dat voor artikel 1
wordt toegevoegd ‘De grondwet waarborgt de democratie,
de rechtsstaat en de grondrechten’. 21 Dat is goed nieuws;
een dergelijke bepaling kan in de toekomst als kompas en
referentiepunt fungeren voor het stellen van heldere,
goed gemotiveerde grenzen aan haatzaaiende uitlatingen
in het publieke debat door wetgever en rechter.
In Frankrijk leidt de rationale van het voorkomen
van het bestaan van discriminatie en de bescherming van
de fundamentele rechten van anderen - op grond van het
grondwettelijk basis principe van de gelijke waardigheid
- in zijn algemeenheid ertoe, dat het haatzaai-delict niet
beperkt is tot letterlijke aansporingen tot concrete gedragingen
die een directe bedreiging voor de openbare orde
vormen, maar meer verkapte vormen van ‘aanzetten’
behelzen die een voedingsbodem kunnen vormen voor
dergelijke gedragingen en waarvan het waarschijnlijk is
dat zij tot toekomstig discriminatie en geweld leiden. Dit
omvat een keur aan uitlatingen die wegens hun strekking
groepen tegen elkaar op kunnen zetten. Verschillende
politici van het Franse Front National, de partij waarmee
Wilders in het kader van de Europese verkiezingen een
samenwerkingsverband is aangegaan, zijn dan ook veroordeeld
voor aanzetten tot haat en discriminatie wegens
discriminerende politieke voorstellen en uitlatingen
gedaan tijdens verkiezingscampagnes, in politieke pamfletten
of het extreem rechtse blad Rivarol waarin Algerijnen,
Marokkanen, of Moslims - als groep in zijn geheel -
gestigmatiseerd worden en afgeschilderd worden als een
gevaar voor de Franse samenleving, omdat ze hun religieuze
of morele wetten zouden opleggen aan autochtone
Franse burgers, de sociale zekerheid zouden misbruiken
of de oorzaak zijn van verhoogde criminaliteitscijfers. Het
meest bekend is wel de veroordeling van politicus Jean-
Marie Le Pen van het Front National in verband met zijn
uitlating ‘d’autant que quand je dis qu’avec 25 millions de
musulmans chez nous, les français raseront les murs, des
gens dans la salle me disent non sans raison: ‘mais monsieur
Le Pen, c’est déjà le cas maintenant’’. 22
Dat komt in de tweede plaats door het beleid van de
Franse overheid. Vanuit het oogpunt van een effectief
optreden tegen racisme en discriminatie, bestaat er nauwe
samenwerking en nauw overleg tussen het Franse OM
en de grootste anti-racisme organisaties ten aanzien van
de vervolging van gevallen van ‘hate speech’. Bovendien
geeft de wet anti-racisme organisaties het recht om op
eigen initiatief strafzaken tegen ‘hate speech’ in gang te
zetten en zich te voegen als civiele partij. Wanneer het
OM beslist niet tot vervolging over te gaan, kan het OM
dus ‘overruled’ worden door anti-racisme organisaties. In
13. Die aanbevelingen zijn overigens geïnspireerd
door recent onderzoek naar de
omvang van staatsverplichtingen ten aanzien
van ‘hate speech’ onder internationaal recht.
Zie: Rabat Plan of Action on the prohibition
of advocacy of national, racial or religious
hatred that constitutes incitement to discrimination,
hostility or violence, Conclusions
and recommendations emanating from the
four regional expert workshops organised by
OHCHR, in 2011, and adopted by experts in
Rabat, Morocco on 5 October 2012.
14. CERD/C/GC/35, para. 13.
15. Ibid., para. 16.
ECLI:NL:HR:2002:AD8693, NJ 2002/421
(m.nt. P.A.M. Mevis).
19. Tekst & Commentaar, Wetboek van
Strafrecht, Ten Voorde, Artikel 137 d, Aant.
7; Rb. Utrecht, 26 april 2010,
ECLI:NL:RBUTR:2010:BM8138, NJFS
2010/231.
20. E.H. Janssen, Faith in Public Debate, An
Inquiry into the Relationship between
Freedom of Expression and Hate Speech on
account of Religion and Race in France, the
Netherlands and European and International
Law (diss. Amsterdam UvA), ophanden
zijnde.
21. Kamerstukken I 2013/14, 31 570, K.
16. Ibid., para. 15.
17. Vergelijk A.J. Nieuwenhuis in: ‘Drie
redenen om Wilders wél en drie redenen
om hem niet te vervolgen’, NRC Handelsblad
29 maart 2014.
22. Cour de Cassation, ch. crim., 3 februari
2009, nº06-83063 08-82402, Bull. Crim.
2009/25.
18. HR 2 april 2002,
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 24-07-2014 – AFL. 27 1819