NJB-1427

ter niet tot verhoging van bedragen voor aansprakelijkheidsverzekering.
De mogelijkheden voor private verzekering
voor mogelijke slachtoffers blijven daarom achter en
veroorzakers van schade kunnen onvoldoende worden
aangepakt. Hartlief benadrukte dat de door hem voorgestane
aanpassingen van het aansprakelijkheidsrecht geen
uiting van een reguleringsreflex zijn, maar een oplossing
beogen te bieden voor ernstige en structurele beperkingen
die het aansprakelijkheids- en verzekeringsrecht
thans kennen. Daarbij wees hij op de voordelen van de
Franse en Belgische situatie, waarin een ruime uitkering
bij geleden schade bestaat met een verplichte rampenclausule
in de vrijwillige opstalverzekering.
Referent W.H. van Boom kon helaas niet aanwezig
zijn. Zijn bijdrage werd, overgoten met een bourgondisch
sausje, voorgelezen door M.G. Faure, onder meer hoogleraar
aan de Universiteit Maastricht. Onder het spreekwoordelijke
voorbehoud ‘schiet niet op de pianist’ hield
Faure (Van Boom) de zaal voor het voorstel tot de verplichte
aansprakelijkheidsverzekering een sympathiek
idee te vinden, maar daartegen toch ook bedenkingen te
hebben. Hij wees erop dat de af te dragen premie bij een
onberekenbare rampkans kan leiden tot het opsluiten
van kapitaal en een afgesproken ruimhartige dekking
door verzekeraars bij een verplichte verzekering kan bijdragen
aan ondermaats risicomanagement door zowel
gevaarzetters als de overheid. Bovendien kennen ook verplichte
modules hun grenzen en bieden bestaande verzekeringen
al dekking voor schade in gevallen die als ramp
kunnen worden aangeduid. Hartlief wilde wel erkennen
dat verplichte verzekering een zeker risico voor ondermaats
risicomanagement kan inhouden, maar ziet de
oplossing in een premiedifferentiatie naar risico. Iemand
met een huis naast de Maas zal dan voor een schadeverzekering,
met ook dekking bij overstroming, meer moeten
betalen dan iemand die op de tiende verdieping van
een flat woont.
Studentreferent R. Maas Mantel, Vrije Universiteit,
wees erop dat de WTS in de praktijk met name van nut is
gebleken bij natuurrampen en niet bij rampen veroorzaakt
door menselijk falen. Bovendien komt het bij de
WTS aan op een politieke keuze waarin de ene ramp meer
aanspreekt dan de andere. Bij de behandeling van het
wetsvoorstel kwam deze tekortkoming al, tevergeefs, ter
sprake. Hij suggereerde dat het ontbreken van een allesomvattende
schaderegeling wellicht niet zozeer uit politieke
onwil voortvloeit als wel uit het uitzonderlijke karakter
van rampen. Leidt die uitzonderlijkheid er niet toe dat
rampen slechts ad hoc kunnen worden aangepakt?
Onder illustratie van James Bondfilms kaartte T.F.E.
Tjong Tjin Tai, hoogleraar aan Tilburg University, nog het
aansprakelijkheidsrisico van de zijdelingse laedens aan.
Zowel in die films als in het echte leven kunnen een
ramp en de (ernst van de) gevolgen daarvan soms aanzienlijk
worden beperkt door creatief en onverwacht
ingrijpen van een niet-direct betrokken derde. Zou vermindering
van de aansprakelijkheidsdruk bij een dergelijke
zijdelingse laedens mensen niet kunnen stimuleren
om soms buiten de gebaande paden te denken, en leidt
een hoge aansprakelijkheidsdruk er niet juist toe dat
mensen niet ingrijpen om de simpele reden dat de regels
hen daartoe niet dwingen?
Leidt die uitzonderlijkheid er niet
toe dat rampen slechts ad hoc
kunnen worden aangepakt?
Tot slot nam Faure nogmaals het woord en riep op
om Hartlief te steunen. Hij wees erop dat het wel wat wonderlijk
is de door Hartlief voorgestelde verzekeringsplicht
van de hand te wijzen omdat deze een lastenverzwaring
– hogere premies – voor de burger inhoudt, om vervolgens
bij rampen waar geen solvabele dader is de slachtoffers
te compenseren met belastinggeld. Dat herverdelen
van geld kan toch ook met een verplichte verzekering?
Dat bedrijven dan hogere verzekeringslast hebben, is toch
niet bezwaarlijk: zij veroorzaken toch ook het risico!
Bovendien kan de verzekeringsplicht burgers en bedrijven
stimuleren meer aan preventie te doen, zodat het privaatrecht
tevens in de voorfase een rol heeft.
Hartliefs voorstel voor de wijziging van het aansprakelijkheids-
en verzekeringsrecht naar Frans en Belgisch
voorbeeld kon rekenen op overweldigende steun: een ruime
meerderheid stemde voor.
Strafrecht en crises
Preadviseur Keulen hield de zaal voor dat de bestaande
strafbaarstellingen van voorbereidingshandelingen in
hoge mate naar aanleiding van incidenten tot stand zijn
gekomen. Dat heeft geleid tot een stelsel van bepalingen
dat niet consistent is. Zo verschillen de eisen die in de
artikelen 46 en 96 Sr worden gesteld ten aanzien van
strafmaxima en vrijwillige terugtred. Voorts is de wet niet
toegesneden op alle strafbare gedragingen die crises tot
gevolg kunnen hebben. In zijn preadvies deed hij daarom
het voorstel om te komen tot een ruimere algemene strafbaarstelling
van voorbereiding. Daarnaast ging hij ook in
op de verhouding tussen het strafrechtelijk onderzoek en
het onderzoek door de Onderzoeksraad voor Veiligheid.
Aan dat laatste onderwerp besteedde hij tijdens de jaarvergadering
helaas geen aandacht. Al was dat misschien
maar goed ook; de discussie werd al ingewikkeld genoeg.
Bij de strafbaarstelling van voorbereidingshandelingen
speelt de kwalijke intentie van de dader een grote rol
maar, zo betoogde Keulen, dat wil niet zeggen dat sprake
is van intentiestrafrecht. Naast die intentie is immers ook
steeds vereist dat handelingen zijn verricht waaruit die
intentie blijkt. De huidige regeling van artikel 46 Sr legt
volgens Keulen te veel nadruk op het voorhanden hebben
van bepaalde voorwerpen. Liever ziet hij een strafbaarstelling
waarin, naar Angelsaksisch en Duits voorbeeld, de
omstandigheid dat afspraken zijn gemaakt centraal staat.
Waar het aantonen van afspraken vroeger misschien tot
bewijsproblemen zou hebben geleid, vormt dat in een tijd
waarin opsporingsmethoden zoals telefoontaps bestaan
toch geen bezwaar meer tegen een dergelijke strafbaarstelling.
Het bestaansrecht van de huidige regeling wil
Keulen niet ter discussie stellen. Dat deze bestaat is nu
eenmaal een voldongen feit en laat zich niet makkelijk
terugdraaien. Keulen pleit er daarom voor artikel 46 Sr
aan te vullen met een strafbaarstelling die uitgaat van
NEDERLANDS JURISTENBLAD – 24-07-2014 – AFL. 27 1831