De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

gunstig effect is op het inkomen van de boeren. 203 Integendeel, terwijl aankoop vaak zal
plaatsvinden bij lage prijzen, vindt verkoop plaats bij een calamiteit die schaarste en dus hoge
prijzen teweegbrengt. Het gaat er vooral om twee verleidingen. Ten eerste om bij lage prijzen
al te grote voorraden op te bouwen louter om de inkomens van de boeren te ondersteunen of
om lucratief te speculeren. Ten tweede de verleiding om als de prijzen niet extreem hoog zijn,
de complete voorraad te verkopen en zo de buffer op te offeren. 204,205
Overigens dienen buffervoorraden niet alleen het eigenbelang van de EU. Ze helpen ook te
voorkomen dat Europese handelaren in tijden van hoge voeder- en vleesprijzen de wereldmarkt
op gaan en daar de prijzen verder opdrijven, ten koste van voedselimporterende ontwikkelingslanden.
In principe is het zelfs mogelijk de voorraden mede te gebruiken voor
noodhulp aan ontwikkelingslanden. Maar veevoergrondstoffen zijn vaak weinig geschikt voor
menselijke consumptie. Bovendien kunnen noodvoorraden voor ontwikkelingslanden beter
worden aangelegd in de regio.
Optie 7. Private sector medeverantwoordelijk maken
Een andere strategie om noodvoorraden te creëren is het bedrijfsleven medeverantwoordelijkheid
maken voor responscapaciteit t.a.v. eventuele tekorten aan veevoer, vlees en zuivel. Dat
zou goed passen in de ontwikkeling naar maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ook de
recente literatuur over risicomanagement bepleit dat de overheid haar risicobeleid voert in
samenwerking met het bedrijfsleven en andere betrokkenen. 206 Volgens de OECD is zulke
management-based regulation een superieure strategie.
De vraag is dan hoe groot de kans is dat bedrijven zich vrijwillig willen vastleggen op het
aanleggen van noodvoorraden. Die kans is niet erg groot, want het management van veel bedrijven
is gericht op kostenbesparing door minimale voorraden en just-in-time levering. En in
een competitieve markt bestaat altijd de vrees dat de concurrent een kostenvoordeel krijgt.
Bovendien is met noodvoorraden pas financiële- en imagowinst te halen als de nood aan de
man komt. En dat is bij de door ons genoemde calamiteiten misschien slecht 1x per 100 jaar.
Tegen zulke calamiteiten zullen bedrijven zich hooguit willen verzekeren. Maar verzekeringen
voegen niets toe aan voorraden.
203 Voorraadvorming heeft overigens altijd effecten op de prijzen. Bij de aankoop verhogen ze de prijzen voor
de akkerbouwers. Tijdens de opslag drukken ze de prijzen enigszins. En als verkoop plaatsvindt bij een prijspiek,
zal die piek worden gedempt – en dat is ook precies de bedoeling. Voor veehouders is de eerste fase
ongunstig en zijn de tweede en derde fase juist gunstig. Voor de samenleving is stabiliteit een voordeel maar
dat is geen free lunch: aanleg en beheer van de voorraden kunnen per saldo geld kosten. Ten eerste vanwege
de onvermijdelijke transactiekosten. Ten tweede moet de voorraad periodiek worden verkocht en vervangen
in verband met de houdbaarheidsdatum. Er kunnen dus netto kosten zijn. Die zijn dan op te vatten als een
verzekeringspremie tegen prijspieken.
204
Frankrijk heeft recent besloten onderzoek te doen naar de Europese graaninterventie. De Fransen willen weten
of de EU met het huidige beleid wel voldoende graan op voorraad kan houden (agd.media 16 december
2010).
205 Relevant voor dit rapport is ook dat de opbrengst van de verkoop van de voorraden deels is bestemd voor het
minstbedeelden programma van de EU (Agrarisch Dagblad 18 september 2010). De oorspronkelijke opzet
van dit programma (1987) bestond erin landbouwoverschotten te gebruiken om voedselhulp te geven aan behoeftigen.
Midden jaren ‘90 is de regeling gewijzigd; onder bepaalde voorwaarden kunnen landbouwoverschotten
worden aangevuld door aankopen op de markt. In 2006 hebben meer dan 13 miljoen EU-burgers
van deze steunregeling geprofiteerd. Zie ook: http://ec.europa.eu/agriculture/markets/freefood/index_en.htm
206 Zie Warner et al. a.w. en OECD 2010. Risk and Regulatory Policy: Improving the Governance of Risk.
OECD Reviews of Regulatory Reform.
85