De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Responscapaciteit en respons
Ook in de sfeer van responscapaciteit bestaat er al een scala aan gangbare maatregelen, zoals
vervoersverboden, ruimingen en vaccinaties. Daar valt nog wel wat aan toe te voegen.
Optie 1. Noodvoorraden vaccins en basiscapaciteit voor ruiming
Een belangrijke voorzorgmaatregel is de aanleg van noodvoorraden vaccins tegen een scala
zeer besmettelijke dierziekten. Dat is uiteraard alleen nodig bij ziekten waartegen de veestapel
niet preventief is gevaccineerd. Sommige lidstaten hebben al zulke noodvoorraden, maar omdat
het om grote hoeveelheden kan gaan en niet te voorspellen is waar en wanneer ziekten
uitbreken, is het effectief en kostenbesparend om dit Europees te coördineren.
Hetzelfde geldt voor ruimingscapaciteit. Bij uitbraken in meerdere regio’s tegelijk van een
ziekte waartegen een vaccin bestaat, kan - bij tijdige signalering en voldoende vaccinvoorraad
- worden volstaan met ringvaccinaties rond de infectiehaarden. Maar betreft het een ziekte
waartegen geen vaccin bestaat, dan zal de regionale ruimingscapaciteit al snel tekortschieten.
Daarom is het verstandig om in Europees verband afspraken te maken over basiscapaciteit en
onderlinge bijstand.
Optie 2. Voorschrijven buffercapaciteit stallen, slachterijen en destructiebedrijven
Door vervoersverboden na een ziekte-uitbraak kan al snel ruimtegebrek in stallen ontstaan.
Bovendien kunnen consumenten hun vertrouwen in de veiligheid van vlees en/of zuivel verliezen.
Dat kan vooral gebeuren als sprake is van een zoönose. 231 De prijzen storten dan in en
veehouders kunnen hun dieren niet meer - of niet tegen een redelijke prijs - laten slachten.
Resteert de gang naar het destructiebedrijf, maar ook dat kan overbelast raken. Dan ontstaat
een risico van verloedering: dieren worden verwaarloosd of puilen de stal uit, kadavers worden
illegaal gedumpt etc., met risico’s voor nog verdere verspreiding van ziekten.
Deze risico's kunnen enigszins worden beperkt door een buffercapaciteit aan te houden op
veebedrijven, met name op varkens- en legpluimveebedrijven. 232 Ook in slachterijen en destructiebedrijven
heeft buffercapaciteit zin. Dat biedt bij een crisis op zijn minst extra tijd om
maatregelen te nemen. Op een concurrerende markt zullen weinig ondernemers dat uit zichzelf
doen, dus schiet de markt tekort en ligt er een taak voor de overheid.
Nederland loopt hier voorop in die zin dat de minimumruimte voor biggen en vleesvarkens
groter is dan elders in de EU. Dat is primair ter wille van het dierenwelzijn, maar biedt ook
een buffer bij een ziekte-uitbraak. De Raad voor Dierenaangelegenheden en de Raad Landelijk
Gebied 233 resp. de Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Diergeneeskunde 234 hebben
231 BSE was wat dat betreft een duidelijk voorbeeld: de vlam sloeg pas echt in de pan toen bleek dat het een
zoönose is.
232 Dat is vooral zinvol op varkens- en legpluimveebedrijven. Legkippen groeien in ca. 6 weken op tot ze naar de
slachterij gaan. Zeugen krijgen in Nederland gemiddeld 25 biggen per jaar en die groeien in ca. 4 maanden
op tot ze slachtrijp zijn. Op zulke bedrijven ontstaat bij een vervoersverbod dus al snel ruimtegebrek. Ter
vergelijking: melkkoeien krijgen slechts één kalf per jaar en dat heeft meer dan een jaar nodig om op te
groeien tot melkkoe. Wat wel zal knellen, al zeer snel zelfs, is de capaciteit van de melktank. Koeien kunnen
namelijk niet snel stoppen met melk geven en melk is slechts beperkt houdbaar. Voor dat knelpunt bestaat
geen bevredigende oplossing (E.J. Aalpoel in e-mail 15 februari 2011). In de praktijk zullen veehouders de
melk in de mestput lozen.
233 RDA en RLG 2003. Dierziektebeleid met draagvlak. Advies over de bestrijding van zeer besmettelijke dierziekten.
Zie: http://www.rlg.nl/adviezen/038/038_1/038a.html
95