De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Belangrijkste resultaten:
• Al in het eerste kwartaal ontstaat een nijpend tekort aan soja. Er zijn wel voorraden, maar
het lijkt aannemelijk dat handelaren die niet ineens verkopen maar in stappen. Soja wordt
dan bijna 3x zo duur en het gebruik daalt fors: met tweederde.
• Varkens- en pluimveehouders reageren daarop door versneld dieren af te voeren en minder
dieren in productie te nemen. Daardoor daalt de productie van varkensvlees in het
eerste kwartaal met 25% en die van pluimveevlees zelfs met 60%. De productie van eieren
daalt minder en later (doordat leghennen een langere levensduur is vergund dan
vleeskippen). De productie van zuivel en rundvlees daalt slechts licht en nog later.
• Door deze krimp worden varkensvlees en pluimveevlees schaars. De prijzen van varkensvlees
stijgen scherp tot 180% in het derde kwartaal en die van pluimveevlees 200%
in het vierde kwartaal. De eierprijzen pieken minder hoog en pas in het zesde kwartaal en
de prijzen van zuivel en rundvlees nog lager en pas in het zevende resp. tiende kwartaal.
• De hoge prijzen zijn voor de overlevers onder de varkens- en pluimveehouders een prikkel
om de vleesproductie al in het tweede kwartaal weer op te voeren.
• Pluimveehouders gaan produceren met 75% minder soja en 65% meer graan en zijn al in
het vierde kwartaal terug op het aanvangsniveau. De varkenshouders en legpluimveehouders
bereiken dat niveau in het achtste kwartaal. 107
• Door de gestegen productie dalen de prijzen van varkens- en pluimveevlees weer scherp,
om via enkele golfbewegingen na 6 jaar te stabiliseren.
• De veehouderij als geheel gebruikt 50% meer graan dan vóór het wegvallen van de import
van sojaschroot).
• Akkerbouwers reageren op de hoge sojaprijzen door in het eerstvolgende teeltseizoen
meer eiwitrijke gewassen in plaats van graan te telen; het grote graanareaal daalt licht.
• Dank zij die aanpassing daalt het sojagebruik van alle sectoren tezamen over de hele twee
jaar gemeten niet verder dan tot 28%.
• Aan het eind is de sojavoorraad zelfs iets groter dan in het begin. Dat komt doordat de
soja geteeld in jaar 2 dient om het hele seizoen tot aan de oogst in jaar 3 mee te gaan, en
is verondersteld dat het herstel van de import onverwacht komt.
• Ondanks het kleinere graanareaal stijgt de graanprijs niet, doordat de handel al snel minder
graan gaat exporteren en meer importeren. Volgens het model zou dat geen effect
hebben op de graanprijzen op de wereldmarkt.
Vergelijken we de grafieken met die van een - eveneens tweejarige - droogte (Figuur 5.1), dan
zijn de belangrijkste verschillen dat vooral de pluimvee- en varkenshouderij worden getroffen
en dat de schokken heftiger zijn maar korter duren, als gevolg van de kortere levensduur en
snellere opgroei van pluimvee en varkens.
Andere gevolgen voor sector
Aan deze modelberekeningen kunnen we op basis van common sense de volgende verwachtingen
toevoegen. Door de drastische productiedalingen loopt een groot aantal pluimvee- en
varkensbedrijven het risico om te vallen. 108 Dat zullen vooral bedrijven zijn die sterk afhankelijk
zijn van de import van soja(schroot). Ook in de veevoer- en de vleesindustrie bestaat het
107 Hoewel de prijsschokken op kwartaalbasis heftig zijn, daalt de varkensvleesproductie gemiddeld over 2 jaar
met slechts 7%, bij een tweederde lager gebruik van soja. Die 7% is aanmerkelijk minder dan de 1/3 die was
berekend door Bindraban et al. (2008).
108 Tijdens de epidemieën van varkenspest (1997) en vogelgriep (2003) in Nederland wisten de meeste geruimde
bedrijven te overleven. Het LEI concludeerde dat de vergoeding in 1997 goed was, zodat bedrijven bleven
bestaan, met als gevolg een blijvend overaanbod en lage varkensprijzen in 1998/99. Dat was vooral dank zij
het publiek/privaat gefinancierde Diergezondheidsfonds, waaruit een groot deel van de schade werd vergoed.
Zulke fondsen zijn er niet voor calamiteiten als een importstop van soja.
42