De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Optie 2. Intensivering beleid om insleep plantenziekten te voorkomen
De EU kent preventief beleid tegen de insleep van besmettelijke plantenziekten, plagen en
onkruiden van buiten. Dat helpt zeker, maar toch zijn er met enige regelmaat plantenziekten
die er in slagen de opgeworpen hindernissen te passeren (in de jaren '90 bijvoorbeeld de
maïswortelkever) dan wel de resistentie van een ras te doorbreken (bijvoorbeeld zwarte roest
in tarwe in Afrika). Het verdient dus overweging na te gaan waar nog gaten zitten en hoe die
kunnen worden gedicht.
Omdat er zo weinig preventieve opties zijn tegen misoogsten in de EU is het des te belangrijker
aandacht te geven aan responscapaciteit en repons. Daarvoor bestaan veel meer opties.
Responscapaciteit en respons m.b.t. veevoerschaarste
Ook als preventieve maatregelen worden genomen kunnen schokken blijven voorkomen en
blijven dus “schokdempers” nodig. Dat geldt met name voor het eerste en het tweede jaar van
veevoerschaarste. De kans dat een calamiteit (invoerstop, droogte of vulkaanuitbarsting) langer
dan twee jaar duurt is zeer gering. En gebeurt dat toch, dan zal de klap minder hard aankomen
doordat de voedselketen, de consument en de overheid zich hebben aangepast. Alleen
al de trendmatige productiviteitstijging van de Europese landbouw zal de schaarste jaarlijks
wat kleiner maken (Box 6.4).
Voorzorgsmaatregelen voor eerste jaar schaarste
Voor het eerste jaar van veevoerschaarste is het zaak dat landbouw en veehouderij tegen een
stootje kunnen en dat de EU kan beschikken over vervangend veevoer. Daarvoor noemen we
9 opties
Optie 1. Veerkracht plantaardige productie versterken
Het is mogelijk de plantaardige productie (inclusief gras) meer weerbaar maken tegen extreme
weersomstandigheden en ziekten. Internationaal bestaat daarvoor grote belangstelling, ook
in verband met klimaatverandering. Het gaat daarbij zowel om biologische als om technologische
en economische veerkracht.
Enkele mogelijkheden voor versterking van de biologische en technologische veerkracht:
• meer diversiteit aan gewassen en rassen;
• rassen kweken die beter bestand zijn tegen variabele weersomstandigheden, warmte,
koelte, droogte en ziekten; 180
• teeltsystemen meer weerbaar maken. Dat kan onder meer door verhoging van het organische-stofgehalte
van de bodem. 181
Enkele mogelijkheden voor versterking van de economische en sociale veerkracht:
• adequate kennisverspreiding, ook via internet en sociale media;
• risicospreiding door diversiteit aan gewassen, bedrijfstypen en bedrijfsstijlen;
De EU en Nederland zouden dat kunnen stimuleren door subsidies en fiscale voordelen voor
innovatie. Zij betalen al mee aan weersverzekeringen (zie pag. 88, optie 8).
180 Koelte in het teeltseizoen kan het gevolg zijn van een vulkaanuitbarsting. Niet alle gewassen en rassen zijn
daar even gevoelig voor.
181 S. Verzandvoort & P. Kuikman 2009. Klimaatverandering, klimaatadaptatie en bodem: maakbaarheid, planvorming
en realiteitsdenken. Alterra Wageningen UR. Verhoging van het organische-stofgehalte kan niet alleen
helpen bij adaptatie aan, maar ook aan mitigatie van klimaatverandering, doordat koolstof wordt vastgelegd.
75