De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Box 8.2 Verwaarlozing landbouw in Afrika
In Afrika hebben in de afgelopen decennia niet alleen de donoren, maar ook overheden de landbouw verwaarloosd.
Dat konden ze zich permitteren omdat ze goedkoop voedsel konden importeren als gevolg van het voedselhulp
en voedseldumping door rijke landen. Ze gingen zich meer richten op de stedelijke elite (die vaak de
import in handen heeft), het leger en grote producenten van cash crops. Wat ook een rol speelde is dat arme
stadsbewoners eerder in opstand komen dan arme boeren.
In het kader van de liberalisering werden ook belangrijke instituties afgebroken of geprivatiseerd. Daardoor
kwamen de boeren nauwelijks toe aan verhoging van de productie per hectare en richtten zij zich meer op areaaluitbreiding.
De productie kon de bevolkingsgroei niet bijbenen. Terwijl Afrika kort na de dekolonisatie zelfvoorzienend
was in voedsel en per hoofd een 2x zo hoog inkomen had als Azië, is het vandaag nettovoedselimporteur
en is het inkomen per hoofd veel lager dan in Azië. Daar is het inkomen mede gestegen als
gevolg van de Groene Revolutie en de stimulerende rol daarbij van de staat.
Ook de EU landbouw heeft zich na WO II zo sterk kunnen ontwikkelen dank zij overheidsinterventies in de
vorm van marktbescherming, subsidies, en investeringen in instituties.
Bronnen:
De Schutter, O. 2011. "Voedselhandel is verworden tot casinospel". Interview in NRC Handelsblad 23 februari
2011.
A. Kuyvenhoven 2007. Africa, agriculture, aid. Afscheidsrede Wageningen Universiteit.
Een specifiek subdoel van zulke investeringen zou moeten zijn: versterking van de veerkracht
van het voedselsysteem m.b.t. calamiteiten. De Wereldbank is sinds 2008 actief om ontwikkelingslanden,
met name in Afrika en Azië, op voedselgebied bij te staan tegen de bedreigingen
van extreme voedselprijzen. Daarvoor heeft zij het Global Food Crisis Response Programme
(GFCRP) in het leven geroepen. Wereldwijd hebben zo’n 5,9 miljoen agrarische huishoudens
daar profijt van gehad. De korte-termijnproductie is gestimuleerd door kunstmest, zaden en
gereedschappen en het herstel van kleinschalige infrastructuur. Het GFRP heeft ook geholpen
met schoolvoeding, voedingssupplementen voor moeder en kind, en geld en werkverschaffing
voor mensen getroffen door extreme voedselprijzen. Ook zijn enkele landen financieel gesteund
om voedselbelasting en invoertarieven te verlagen. 244
Ook het Nederlandse ontwikkelingsbeleid richt zich op voedselzekerheid, mede met het oog
op een minder stabiel klimaat. In dat kader heeft Nederland een belangrijk initiatief genomen
door in november 2010 een mondiale conferentie te houden over landbouw, voedselzekerheid
en klimaatverandering. 245 Die conferentie krijgt een vervolg. Ter voorbereiding van die conferentie
zijn interessante papers geschreven door de Wereldbank en de FAO, waarin tal van
voorbeelden worden geschetst hoe verhoging van de landbouwproductie kan samengaan met
verhoging van de weerbaarheid tegen extreem weer en klimaatverandering. 246,247 Adaptatie
aan klimaatverandering kan samengaan met mitigatie: tempering van de emissies van broeikasgassen.
Dat is bijvoorbeeld het geval bij agroforestry en bij biogas. Deze koppeling van
landbouw- en klimaatagenda’s biedt perspectief.
244 http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/NEWS/0,,contentMDK:22739612~pagePK:64257043~piPK
:437376~theSitePK:4607,00.html
245 The Hague conference on agriculture, food security and climate change 2010. Chair’s Summary.
www.rijksoverheid.nl/.../2010/.../the-hague-conference-on-agriculture-food- security-and-climate-changechair-s-summary.html
246 World Bank 2010. The Hague conference on agriculture, food security and climate change. Opportunities
and challenges for a converging agenda: country examples.
247 FAO 2010. The Hague conference on agriculture, food security and climate change. “Climate-Smart” Agriculture
– Policies, Practices and Financing for Food Security, Adaptation and Mitigation.
104