De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Samenvatting rapport en advies
_____________________________________________________________________
Voedselzekerheid
De EU is er gedurende de jaren '60 en '70 in geslaagd grotendeels zelfvoorzienend te worden
in voedsel en heeft daarmee zijn voedselzekerheid goeddeels veiliggesteld. De vraag is op
welke punten landbouw en voedselvoorziening toch nog kwetsbaar zijn c.q. of er sprake is
van nieuwe kwetsbaarheden. Dit rapport richt zich op calamiteiten en geopolitieke schokken
die grote invloed kunnen hebben op de voedselzekerheid, d.w.z. op het voedselvolume. Niet
meegenomen zijn calamiteiten voor de voedselveiligheid (zoals een kernramp) en calamiteiten
die een veel breder effect hebben dan alleen op de voedselketens (zoals een grieppandemie
of uitval van de elektriciteit).
Achilleshielen
De zelfvoorziening van de EU is "half" voor plantaardige olie en vrijwel nihil voor soja(schroot),
dat wordt verwerkt in veevoer. Dat maakt de EU kwetsbaar voor externe calamiteiten,
met name het wegvallen van de import van soja(schroot) door misoogsten overzee of
geopolitiek. Door zijn relatief grote soja-import is Nederland van alle lidstaten misschien
wel het meest kwetsbaar.
Daarnaast is de EU nog altijd kwetsbaar voor interne calamiteiten, met name:
• grootschalige productiedaling in de landbouw (inclusief grasland) door langdurige
droogte of een zware vulkaanuitbarsting. Dat zou vooral de rundveehouderij treffen;
• grootschalige epidemieën van besmettelijke dierziekten.
Op het eerste punt is Nederland minder, op het tweede meer kwetsbaar dan andere lidstaten.
Mogelijke schade
Om de schade van mogelijke calamiteiten te onderzoeken heeft het Platform Landbouw,
Innovatie en Samenleving enkele onderzoekopdrachten verleend aan drie instituten van Wageningen
UR. Plant Research International heeft samen met Ontwikkelingseconomie een
indicatief model ontwikkeld om de gevolgen voor landbouwproductie en -prijzen te kwantificeren.
Dat onderzoek heeft het Platform aangevuld met eigen onderzoek, workshops, een
rondtafelgesprek en bilaterale gesprekken met experts.
Wegvallen import soja
De potentiële schade van het wegvallen van de import van soja(schroot) is aanzienlijk: sterke
krimp van de productie van varkensvlees, pluimveevlees en eieren, gevolgd door herstel op
basis van ander (en duurder) duurder veevoer. Dat resulteert in sterke prijsstijgingen van
varkens- en pluimveevlees, volgens het model binnen enkele kwartalen tot 200% van het
oorspronkelijke niveau . De krimp zal waarschijnlijk gepaard gaan met een golf van faillissementen
in de vee-, vlees- en zuivelsector. De schokken zullen mogelijk worden versterkt
door bijverschijnselen als speculatie en massaal hamsteren. Bij hoge prijzen zijn ook diefstal
en smokkel te verwachten. Smokkel brengt een verhoogd risico mee van insleep van dierziekten.
Langdurige droogte
De potentiële schade van het wegvallen van een langdurige droogte is eveneens aanzienlijk.
Vooral de rundveehouderij wordt getroffen omdat koeien vooral ruwvoer eten en import en
transport van ruwvoer veel duurder zijn dan die van krachvoer. Voor krachtvoer heeft de EU
I