De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

Toch wijst de door Meuwissen et al. gehouden enquête uit dat veel Nederlandse food bedrijven
een business continuity plan hebben dat rekening houdt met één of meer calamiteiten
(Box 4.1). Maar de bedrijven zien ook een rol voor overheden, met name voor de EU. Daarom
lijkt het voor de Europese Commissie en de Nederlandse overheid de moeite waard om
hierover in gesprek te gaan met de industrie en de retailsector. Levert dat geen harde toezeggingen
op, dan kan alsnog een voorraadverplichting worden ingevoerd. Daarmee zijn we terug
bij de vorige optie. Ter vergelijking: ook inzake voedselveiligheid heeft de EU voedselproducenten
wettelijk verantwoordelijk gemaakt, namelijk via de General Food Law. 207
Optie 8. Bijdragen aan private financiële buffers
Hoewel financiële buffers geen voorraden toevoegen, kunnen ze wel helpen voorkomen dat
de schaarste aan veevoer, vlees en zuivel extra groot wordt doordat bedrijven in de vee-,
vlees- en zuivelsector omvallen. Dat zal vaker gebeuren als banken de kredietkraan dicht
draaien. En de kans daarop zou verder toenemen als de EU zou overgaan tot opschorting van
de importheffingen op vlees. Mogelijke financiële buffers zijn noodfondsen, verzekeringen en
termijncontracten.
Veel lidstaten kennen al noodfondsen voor extreem weer en voor dierziekten, maar niet voor
plantenziekten en prijsrisico’s. Bij uitbraken van zogenaamde bestrijdingsplichtige (zeer besmettelijke)
dierziekten die moeten worden bestreden door vervoersverboden en "ruiming"
van dieren, worden de directe verliezen voor de sector in het algemeen vergoed door de betrokken
lidstaat met medefinanciering uit het Veterinaire Fonds van de EU. De vervolgschade
(vooral kosten en risico's voor herbevolking stallen) is vaak voor de veehouder. De verdeling
van kosten en verantwoordelijkheden tussen overheid, sector en individuele veehouder verschilt
per lidstaat. In Nederland wordt het Diergezondheidsfonds gefinancierd door overheid
en sector tezamen. De EU wil het beleid geleidelijk harmoniseren om een level playing field
te creëren en de kosten te beheersen. 208 In Nederland worden ook plannen gemaakt voor een
Plantenziektenfonds. 209
Voor prijsrisico’s gaat de belangstelling de laatste jaren uit naar private vormen van risicomanagement,
met name verzekeringen en termijncontracten. Deze belangstelling is mede ingegeven
door de liberalisering van het GLB en de verwachte toename van de volatiliteit van de
prijzen. 210 Ook de Europese Commissie noemt dergelijke opties in haar recente voorstellen
voor hervorming van het GLB (Box 7.9).
Bij verzekeringen is een probleem dat verzekeraars niet happig zijn de risico’s van grootschalige
calamiteiten (zgn. systeemrisico’s) zoals grootschalige droogte te verzekeren omdat die
hun draagkracht al snel te boven gaan. De premies worden dan hoog en dat drukt de vraag.
Uiteraard kan de verzekeraar zijn risico beperken door een herverzekering af te sluiten, maar
ook dat verhoogt de premies. Daarom springen de EU en lidstaten bij met subsidies op de
premies. 211 In Nederland bestaat sinds 2010 bijvoorbeeld een brede weersverzekering die bui-
207 De EU zou de naam General Food Law recht doen als zij haar zou verbreden met regels voor voedselzekerheid.
208 Landeg, F., N. Coulson & M. Mourits a.w.
209 Op basis van de Steunregeling voor ondernemingen in moeilijkheden als gevolg van maatregelen ter
bestrijding van dierziekten en schadelijke organismen bij planten. Kamerstuk 32 123 XIV.
210 Zie: J. Pennings, P. Garcia & A. Oskam. Private market and price stabilisation. In: Oskam, Meester & Silvis
a.w.
211
In de EU bedraagt het totaal aan premies voor agrarische verzekeringen 1,5 miljard euro. De jaarlijkse subsidies
voor agrarische verzekeringen is ongeveer 500 miljoen euro. De gemiddelde hoeveelheid ad hoc hulp in
EU bedraagt ongeveer 900 miljoen euro. Jaarlijks wordt gemiddeld 1,1 miljard euro aan schadevergoedingen
uitgekeerd (Burger, Warner & Derix a.w.).
86