De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

vleesvervangers op plantaardige basis op de markt, 175 en op tal van plaatsen worden pogingen
tot verdere innovatie gedaan. 176 Zelfs Vion, de grootste slachter van de EU, brengt al producten
op de markt waarin dierlijke eiwitten deels zijn vervangen door plantaardige eiwitten. 177
De EU en nationale overheden zouden de vleesconsumptie kunnen ontmoedigen met verschillende
beleidsinstrumenten, waaronder regulering van reclame, voorlichtingscampagnes, heffingen
op vlees en subsidies voor vleesvervangers. Ook via het eigen inkoopbeleid kan de
overheid sturen.
Probleem is dat de consument zich in zijn eetgedrag nauwelijks door de overheid laat sturen.
Er bestaat weerstand tegen betutteling door de overheid en tegen heffingen. Meest kansrijk
lijkt een vrijwillige of verplichte beperking van de reclame voor vlees - primair de reclame
gericht op kinderen. Maar meer dan een langzame daling lijkt niet haalbaar. Stel dat het zou
lukken de consumptie te laten dalen met 1% per jaar, dan zou de vleesconsumptie in 10 jaar
met 9,6% dalen. Dat komt volgens het indicatieve model overeen met eenzelfde percentage
daling van de import van soja(schroot). Dat verschil zou de EU dus wel iets, maar niet veel
minder kwetsbaar maken voor het uitvallen van de import van soja.
Preventieve opties m.b.t. misoogsten in EU
De EU heeft zoals we zagen tenminste 7 preventieve opties om zich minder kwetsbaar te maken
voor het uitvallen van de import van soja(schroot). Minder opties zijn er tegen een plotselinge
terugval van de interne landbouwproductie. De kans op extreem weer of een vulkaanuitbarsting
is niet te verkleinen, die op insleep van plantenziekten wel.
Grosso modo zijn er maar twee preventieve opties:
Optie 1. Verdere integratie in de wereldmarkt
Een liberale preventieve optie voor het risico van misoogsten in de EU is: verdere opening van
de markt. Gebruik de wereldmarkt als buffer, hef alle barrières voor import op en sta toe dat
structureel een groter deel van het veevoer van buiten de EU komt. Dat heeft echter weinig zin:
• Import van ruwvoer is erg duur vanwege de relatief hoge transportkosten en zal dus nauwelijks
plaatsvinden.
• Meer import van plantaardige eiwitten is riskant omdat de EU in dat segment nu al sterk
leunt op import, namelijk van soja(schroot).
• Meer import van graan zal niet snel nodig zijn omdat de EU sinds 1980 netto exporteur
van graan is (met een enkele uitzondering zoals in 2007) en naar verwachting nog meer
zal worden. De Europese Commissie verwacht voor de komende jaren een zelfvoorzieningsgraad
tussen 105 en 115%. 178 Dat biedt een buffer om bij misoogsten in de EU de
export terug te schroeven, wat door marktwerking vanzelf zal gebeuren zodra de interne
prijs boven de prijs op de wereldmarkt stijgt.
• Risico van extra import is extra insleep van plantenziekten.
175 Veel vlees- en zuivelvervangers zijn gebaseerd op soja. Bij een importstop van soja zouden die vervangers
ook duurder en schaars worden. Zij maken de EU dus niet minder kwetsbaar voor een importstop van soja.
Overigens groeit de belangstelling voor vleesvervangers uit Europese eiwitgewassen zoals lupine.
176 Opmerkelijk is de leerstoel van de Wageningse hoogleraar Levensmiddelenproceskunde Remko Boom in
Wageningen. Zijn onderzoek wordt mede gefinancierd door de Peas Foundation op basis van crowd funding,
inzameling onder de bevolking. Het richt zich op eiwitten uit soja, lupine, tarwi, tarwe en gele erwten.
177 De Volkskrant 23 juni 2008.
178 EC 2009. Prospects for Agricultural markets and income 2008 – 2015.
http://ec.europa.eu/agriculture/publi/caprep/prospects2008/index_en.htm
73