De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

2. Kwetsbaarheid EU landbouw voor externe calamiteiten
Doordat de EU voor de belangrijkste landbouwproducten zelfvoorzienend is, is zij weinig
kwetsbaar voor calamiteiten elders. Maar er zijn twee belangrijke uitzonderingen: plantaardige
olie (importafhankelijkheid 44%) en nog belangrijker soja en sojaschroot (importafhankelijkheid
98%, beide in 2007). Het meeste sojaschroot wordt gebruikt als veevoer.
De meest riskante externe calamiteit is daarom het uitvallen van de import van soja(schroot).
Die kan optreden door misoogsten in Zuid en/of Noord Amerika, door oorlog of
door powerplay van (bijvoorbeeld Chinese) (semi)staatsbedrijven.
3. Kwetsbaarheid EU landbouw voor interne calamiteiten
De meest riskante interne calamiteit voor het Europese landbouw- en voedselsysteem zijn:
• langdurige en grootschalige droogte
• een zware en langdurige vulkaanuitbarsting
• een grootschalige uitbraak van besmettelijke dierziekten.
4. Kwetsbaarheid Nederlandse landbouw
De Nederlandse landbouw is relatief weinig kwetsbaar voor een langdurige droogte, maar
juist extra kwetsbaar voor een uitval van de import van soja(schroot) en een grootschalie
uitbraak van dierziekten.
5. Kansen relevant
De kans op een interne of externe calamiteit is niet te kwantificeren, hooguit is een orde van
grootte aan te geven. Die ligt bij een ernstige en grootschalige droogte of een zware en langdurige
vulkaanuitbarsting in de orde van 1x per 100 jaar. Die kans lijkt klein, maar is aanzienlijk
groter dan de kansen die in het veiligheidsbeleid doorgaans voor ernstige rampen
worden gehanteerd. Zo bezien zijn er goede redenen voor voorzorgsmaatregelen.
De kans op een grootschalige uitbraak van dierziekten is niet te kwantificeren maar is zeker
niet kleiner geworden door de uitbreiding van de EU en het toegenomen mondiale verkeer en
vervoer. Ook de kans op een bioterroristische aanslag is niet kleiner geworden gezien de verspreiding
van kennis en de opkomst van het internationale terrorisme en radicaal dierenactivisme.
De kans op "biologisch 9/11" is niet denkbeeldig.
De kans op een plotselinge uitval van de import van soja(schroot) is eveneens groter geworden
gezien de geopolitieke ontwikkelingen, met name de sterk toegenomen koopkracht en
behoefte aan soja van China.
De kans dat een uitval van de import van soja(schroot) gelijktijdig plaatsvindt met een ernstige
droogte of vulkaanuitbarsting is uiteraard veel kleiner, maar daar staat tegenover dat de
gevolgen veel groter kunnen zijn (low probability, high impact) dan bij elk van beide calamiteiten
afzonderlijk.
6. Gevolgen importstop soja
Een importstop van soja(schroot) kan grote schade berokkenen aan de vee- en vleesketens
(veel minder voor de melkveehouderij en zuivelketens omdat koeien relatief weinig soja in
hun voer krijgen). We hebben het scenario bekeken van een importstop die twee jaar aanhoudt.
Om de effecten van dergelijke scenario's op productie en prijzen te berekenen hebben
Jansen et al. van Wageningen UR een indicatief model ontwikkeld.
Daarmee is berekend dat de sojaprijs in dit scenario verdrievoudigt. De zuivel- en de rundvleesproductie
en de prijzen van zuivel en rundvlees veranderen weinig. Daarentegen krimpt
de productie van varkensvlees met 25% en die van pluimveevlees met 60%. Als gevolg
daarvan stijgen de prijzen van varkens- en pluimveevlees tot 200% in het derde resp. het
vierde kwartaal.
118