De kwetsbaarheid van het Europese landbouw- en voedselsysteem ...

2. Risicoverhogende trends
_________________________________________________________________________
De meeste experts 19 verwachten drie ontwikkelingen voor de landbouwmarkten voor de komende
decennia:
• prijzen die hoger blijven dan de historische trend, een blijvende trendbreuk dus;
• hoge volatiliteit van de prijzen;
• hogere prijzen van landbouw-inputs. 20
Hier onder noemen we een aantal mondiale trends die in de komende decennia de landbouwprijzen
en/of de volatiliteit daarvan verder kunnen verhogen, de kansen op calamiteiten groter
kunnen maken en de voedselzekerheid, mogelijk ook in Europa, kunnen gaan ondermijnen.
Groei wereldbevolking, welvaart en vleesconsumptie
De wereldbevolking zal naar verwachting groeien van de huidige 6,8 miljard naar 9 miljard in
2050. Ook zal de gemiddelde welvaart toenemen en dat gaat tot een zeker welvaartsniveau
vrijwel altijd gepaard met een voedseltransitie in de richting van meer vleesconsumptie.
Daardoor zal de vraag naar voedsel en veevoer sterk stijgen.
Dat ligt anders in de EU, waar de bevolking naar verwachting nog slechts licht zal groeien of
mogelijk zelfs zal krimpen, terwijl bovendien de vleesconsumptie nog slechts licht stijgt.
Maar omdat de EU vooralsnog grote hoeveelheden soja(schroot) op de wereldmarkt blijft
aankopen zal zij steeds sterkere concurrentie ontmoeten, vooral vanuit Azië. Dat kan leiden
tot hogere en sterkere prijsschommelingen.
Globalisering
De globalisering van de voedselproductie leidt tot regionale specialisatie, dus tot concentratie
van de productie. Die concentratie zal deels plaatsvinden in gebieden met de meest gunstige
productieomstandigheden. Dat kan de productiekosten verlagen. Voor een ander deel zal de
concentratie plaatsvinden in de buurt van zeehavens, niet vanwege gunstige productieomstandigheden
maar vanwege logistieke voordelen. In beide gevallen worden ook risico’s geconcentreerd,
met name politieke risico’s en fysieke risico's zoals extreem weer, plant- en dierziekten
en vulkaanuitbarstingen.
Voorbeeld: als straks meer dan de helft van de mondiale soja- of suikerproductie plaatsvindt
in Zuid-Amerika, wordt de hele wereld kwetsbaarder voor calamiteiten in Zuid-Amerika. 21
Ander voorbeeld: sommige analisten verwachten dat de rol van de VS als grootste tarweproducent
de komende tien jaar zal worden overgenomen door de Zwarte Zee staten Rusland,
Oekraïne en Kazachstan. 22 Dat zal waarschijnlijk een grilliger aanbod betekenen, want in die
19
20
21
22
Zie o.a. Europese Commissie 2011. Tackling the challenges in commodity markets and on raw materials.
Brussel.
Alleen al door die laatste factor staat allerminst vast dat de inkomens van boeren zullen stijgen. Daar komt bij
de vaak gebrekkige transmissie van prijsverhogingen op de markt naar boeren.
OECD en FAO (2010) stellen bijvoorbeeld over suiker: “The growth underway in Brazil implies further
concentration in sugar production and trade that is not without risks to sugar users and a potential source of
additional price instability.” Ook wordt verwacht dat Brazilië goed zal zijn voor 60% van de vleesexport uit
niet-industrielanden.
Rusland is een verhaal apart. Het heeft na Brazilië het grootste areaal onontgonnen landbouwgrond: 40 miljoen
ha. Tegelijk importeert het ongeveer de helft van zijn voedsel. Het land beweegt zich langzaam richting
zelfvoorziening. Over 10 jaar wil het voor 95% zelfvoorzienend zijn in graan en voor 80% in oliezaden. FAO
en OECD verwachten zelfs dat het land exporteur van beide wordt. Zie: C. Bron, Rusland droomt van zelfvoorziening
(agd.nl 7 januari 2011). Onzeker is nog of het land gaat inzetten op graanexport (al dan niet in
7