Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

november) togen de bedevaarders naar de parochiekerk van Morkhoven om de gunsten van hun
beschermheilige af te smeken. De paters augustijnen en de minderbroeders (observanten) uit Herentals
kwamen op die dag tijdens het ancien régime mislezen, biechthoren en prediken. In de negentiende eeuw
namen de minderbroeders-kapucijnen deze taak over. De pastoor legde de relikwie van de heilige Hubertus
op om de bedevaarders tegen de hondsdolheid te beschermen. Deze reliekoplegging verving in zekere zin
de bedevaart naar Saint-Hubert. Tot ditzelfde doel aten de mensen het Sint-Hubertusbrood, dat door de
priester tijdens de missen op 3 november werd gewijd. (Het Hubertusbrood moest nuchter gegeten worden,
en ook de huisdieren kregen er hun deel van.)
In Morkhoven offerden de gelovigen geld aan het beeld van de heilige Hubertus (uit de achttiende eeuw?);
op het einde van de negentiende en bij het begin van de twintigste eeuw zelfs varkenskoppen, een wel niet
erg gebruikelijke offergave voor deze volksheilige. In de achttiende eeuw offerden de molenaars zakken
meel die St.-Huybrechtsbuilen genoemd werden.
Tijdens het ancien régime werden in Morkhoven de dieren door de pastoor met een Hubertussleutel
gebrand; de gezonde dieren werden gebrand op het voorhoofd en bij de dieren die door razende honden
gebeten waren, werd de wonde uitgebrand. In Morkhoven werden behalve dieren ook mensen, zowel
volwassenen als kinderen, met de Hubertussleutel uitgebrand. Op 30 oktober 1796 had in Morkhoven de
laatste uitbranding van een kind plaats. Het betrof het kind van Johannes Meulenbergs, hetwelck gebeten
was van eenen rasenden hond. De Huybrechtssleutel was hiertoe in 1730 gesmeed door Philip
Verbuecken, smid te Herentals, in opdracht van de Morkhovense kerkmeesters. De verheffing van de
relikwieën van de heilige Hubertus, samen met die van de heilige Barbara en van het Heilig Kruis, had ook
in 1730 plaats en in 1731 verkreeg Morkhoven van de paus van Rome de Sint-Huybrechtsaflaat. In 1734
ging de E.H. Gaspar van Merstraeten over tot de oprichting van de broederschap van de heilige Hubertus,
die spoedig een grote bloei kende. De gegadigden lieten zich in deze broederschap inschrijven om zich
tegen de hondsdolheid te verzekeren.
In de negentiende eeuw bleef de devotie tot de heilige Hubertus in Morkhoven in trek. Op de feestdag van
de heilige Hubertus zakten de inwoners uit de omliggende dorpen heel vroeg in groten getale naar
Morkhoven af. Reeds vanaf zes uur ’s morgens, een half uur voor de eerste mis begon, waren de
vereerders van de heilige Hubertus al bezig met om de kerk heen te gaan. Op die dag trok er ook een
kleine processie uit, die alleen om de kerk heen ging. Wegens de grote volkstoeloop op 3 november
besliste de gemeenteraad op 2 januari 1852 een jaarmarkt te houden op de feestdag van de heilige
Hubertus. Deze markt kende enkele decennia lang een bloeiend bestaan. Ook werd er door de familieleden
van hen die naar Morkhoven op bedevaart kwamen, kermis gevierd. Deze kermis duurde slechts één dag.
Omstreeks 1875 begon de Hubertusdevotie in Morkhoven geleidelijk in belang af te nemen. In 1877 werden
de laatste leden van de broederschap ingeschreven en rond 1900 was ze zooveel als te niet. Ook de
jaarmarkt boette meer en meer aan belang in en omstreeks 1900 kende ze nog maar een kwijnend
bestaan. Toch kwam er tot 1914 op 3 november nog veel volk naar Morkhoven om de relikwie van de
heilige Hubertus te vereren, maar na de Eerste Wereldoorlog stierf de bedevaart volledig uit. Na 1913 ging
de processie niet meer uit. Ook de jaarmarkt en de kermis verdwenen na 1913 volledig. Van de eertijds zo
bloeiende devotie tot de heilige Hubertus te Morkhoven is vandaag de dag niets meer overgebleven. De
laatste wijding van het Hubertusbrood vond plaats in 1976.
De devotie tot de heilige Gerlacus
Een volksbedevaart te Morkhoven van veel jongere datum dan de Hubertusverering was de devotie tot de
heilige Gerlacus. Deze heilige werd aangeroepen tegen de veeziekten. Hij kreeg zijn beeld in Morkhoven in
1892 en zijn feestdag werd er gevierd op 5 januari. Deze feestviering werd ingezet met een speciale mis te
zijner ere. Vervolgens deden de bedevaarders een omgang rond het beeld, vereerden de relikwie en deden
een offergave. Elke eerste dinsdag van de maand bestond voor de vereerders van de heilige Gerlacus de
gelegenheid – maar zij maakten hier niet altijd van gebruik – om een mis ter ere van hun geliefde heilige te
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 147