Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

De levensader doorheen de vallei.
Die Kleine Nete is misschien wel het belangrijkste landschapselement in het Olens Broek. In haar
geologisch leven bepaalde zij in niet geringe mate het uitzicht van de ganse vallei. Heden ten dage is het
een 'genormaliseerde' laaglandrivier met een winter- en een zomerdijk, waarbinnen zij, ondanks alle
menselijke ingrepen, haar meanderend afbraak- en opbouwwerk verderzet. Gedurende de voorbije honderd
jaren werden opeenvolgende rechttrekkingen van de rivier uitgevoerd, die o.a. het Olens Broek
drooglegden. Getuigen van deze ingrepen zijn de afgesneden of doorgestoken oude Netearmen en die zich
in een min of meer gevorderd verlandingsstadium bevinden. In de zomer ontwikkelt zich langsheen de
rivieroevers een mooie lintvegetatie van Pijlkruid, Kleine egelskop en Fonteinkruidsoorten en zijn libellen
een algemene verschijning. Voor heel wat vogels is de Kleine Nete een belangrijke trekroute en tijdens
strenge winters vinden Brilduiker, Grote zaagbek, Winteralingintertaling, Tafeleend en Dodaars een laatste
toevluchtsoord.
De teloorgang van het broekgebied.
Langsheen de rivier had zich in de loop van de eeuwen tussen Herentals en Kasterlee een uniek landschap
ontwikkeld: het Geels Gebroekt genaamd. Het gebied bestond uit een mozaiek van veenkuilen, rietkragen,
moerassen en natte hooilandjes. Elke winter kwam het gebied onder water te staan en mede door het
jaarlijks maaien was er een haast boomloze vlakte ontstaan met een zeer rijke fauna en flora. Toen na de
eerste wereldoorlog de ontginningen van veen en moerasijzererts werden stopgezet en de graslanden na
de tweede wereldoorlog niet meer gemaaid werden veroverde de natuur stilaan grote gedeelten van de
vallei met de ontwikkeling van dichte elzen- en wilgenbroekbossen. Aan deze ontwikkeling kwam abrupt
een einde toen tussen 1955 en 1962 het Geels Gebroekt werd ontgonnen, de Kleine Nete verder werd
rechtgetrokken, de veengronden ontwaterd en de broekbossen verwijderd.
Het gebied werd omgevormd tot grootschalige weilanden en melkveebedrijven. Landbouwbedrijven, het
weze gezegd, zijn noodzakelijk maar betekenden een dramatische ingreep in het broedvogelbestand, dat
door zijn vogelrijkdom een van de belangrijkste laagveengebieden van West-Europa was. Het broek in het
noorden van onze gemeente ontsnapte destijds grotendeels aan de grootschalige ontginning. In 1975
echter, bij de laatste rechtrekking van de rivier moest ook een flink gedeelte natuur plaatsruimen voor
nieuwe grootschalige landbouwactiviteiten. Vandaag zijn het Olens Broek (40 ha), samen met de
natuurreservaten de Zegge (100 ha) en de Mosselgoren (30 ha) de laatste restanten van het unieke
laagveengebied dat vroeger ruim 800 ha omvatte. Op enkele decennia werd het eeuwenoude landschap
omgevormd tot wat het nu is.
De oprichting van het natuurreservaat het Olens Broek.
In 1992 besliste het gemeentebestuur (tijdens de voorbereidingen van het duizendjarige bestaan in 1994)
het Olens Broek te beschermen als natuurgebied. Door verdroging, verloedering en ook door het wegvallen
van het vroegere landgebruik had het gebied immers veel van zijn natuurwaarde verloren. Bij die beslissing
werd de hulp ingeroepen van Aminal, de afdeling Natuur van de Vlaamse Gemeenschap en ook van de
plaatselijke Wielewaalafdeling Kleine Nete. Na de traditionele administratieve problemen werd in oktober
1993 het eerste perceel aangekocht en op 28 augustus 1994 werd door Goeverneur Paulus het gebied
ingehuldigd als natuurreservaat. Wegens de erg versnipperde eigendomsstructuur verliepen de aankopen
zeer traag maar ondertussen werd door Aminal en de Wielewaalafdeling op enkele percelen na het hele
Olens Broek aangekocht.
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 262