Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

laten opdragen. Telkens werd na een mis ter ere van de heilige Gerlacus water gewijd. De gelovigen namen
dit water mee naar huis om er hun stal mee te besprenkelen; een weinig gewijd water deden zij ook in het
voer van hun dieren. Voor het beeld van de heilige Gerlacus stond een kuip, waaruit de gelovigen het hele
jaar door water konden scheppen.
In Morkhoven konden de gegadigden zich in kerk ook een litanie ter ere van de heilige Gerlacus
aanschaffen. Meer bijval onder de Gerlacusvereerders oogstte echter een speciaal schietgebed ter ere van
de volksheilige. Dit kort gebed om af te keeren alle smettelijke ziekten der beesten begon als volgt: ‘Als gij
de stem van den Heer uwen God zult hooren, en zijn gebeden onderhouden, zoo zal gezegend zijn de
vrucht uwer beesten, de kudden uwer runderen en de stallen uwer schapen’. Omstreeks de Eerste
Wereldoorlog begon deze volksbedevaart, die feitelijk nooit een grote omvang heeft aangenomen, reeds
duidelijk tekenen van verval te vertonen. De inwoners uit de omliggende dorpen bleven het eerst weg uit de
Gerlacusmis en rond 1935 bestond er niet al te veel vraag meer naar de litanie van de heilige Gerlacus. Bij
het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog was deze bedevaart volledig uitgestorven.
De Sint-Sebastiaansgilde
De Sint-Sebastiaansgilde van Morkhoven (met de handboog als wapen) werd opgericht omstreeks het
begin van de zestiende eeuw. Van de Sint-Sebastiaansgilde van Leuven, de hoofdgilde van Brabant,
verkreeg ze tussen 1665 en 1712 twee caerten. Het primordiaal doel van een wapengilde was op het
militaire vlak gelegen en tot aan het einde van het ancien régime hebben deze organismen deze functie
bewaard: bij dreigende onlusten werd op de gilden een beroep gedaan om de openbare orde te handhaven.
Naast hun militaire taak hebben de gilden een intens gemeenschapsleven ontwikkeld, zowel van
godsdienstige als van ontspannende aard. Sedert de zeventiende eeuw gingen deze profane verenigingen
van weerbare mannen behalve het demonstreren van hun behendigheid in schutterswedstrijden, in het
gildeleven ook meer gezond vermaak en onderlinge ontspanning zoeken, en deze elementen van het
gildeleven bleven bewaard na de officiële afschaffing van de gilden tijdens de Franse Revolutie.
In Morkhoven werd in de regel om de twee jaar den voeghel geschoeten. De eerste drie schoten werden
gelost door de pastoor. Wie de hoofdvogel afschoot, was twee jaar lang koning. Maar wie erin slaagde om
op drie achtereenvolgende keren de papegay af te schieten, werdde keyser. In de zomer teerden de
gildebroeders, met of zonder hun vrouw, twee dagen als men de voeghel schoet en het andere jaar één
dag; in de winter drie dagen. Op de feestdagen van de gilde tijdens de winter werd elke teerdag telkens
ingezet met een gezongen mis tot nagedachtenis van de overleden gildebroeders.
Na een korte onderbreking (1797 - 1802), te wijten aan de houding die de Franse overheid aannam
tegenover de gilden, hervatte de Morkhovense gilde opnieuw haar activiteiten in 1803 en kende nog meer
dan een halve eeuw een relatieve bloei.
Omstreeks 1870 begon echter het verval van de Sint-Sebastiaansgilde te Morkhoven zich te manifesteren.
In 1878 werd voor de laatste maal den voeghel geschoeten en in 1880 werd de laatste gildebroeder
aangenomen. pastoor C.J.T. Rigouts was de gilde niet genegen om de goede reden dat vader en moeder
zeer laats, soms tot 12 uren en later des nachts uitbleven en de kinderen en knechten en meiden aan hun
zelven overlieten. Op instigatie van de pastoor verlieten de vooraanstaande burgers van het dorp de gilde
en deftige lieden sloten zich niet meer aan. Een tweede reden van de ondergang van de gilde waren de te
hoge teerkosten. Op het ogenblik van de opheffing der gilde bedroegen deze drie frank per persoon en per
dag. Ten slotte bleek de gilde niet te kunnen concurreren met de meer democratische vorm van
volksontspanning en volksontwikkeling die de fanfare Zucht Naar Kunst (gesticht in 1875) bood.
Inmiddels waren in de infrastructuur van het agrarische Morkhoven de eerste tekenen van de industrialisatie
merkbaar geworden. De spoorlijn Herentals - Aarschot, die in 1862 werd aangelegd, doorsneed sedertdien
het dorp. Sinds 1862 verbond een kasseiweg Morkhoven, via Noorderwijk en Olen, met Herentals.
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 148