Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

Wielshoeve, ten Dijke, de Berthoeve, ten Dongele, de Blyenhoekhoeve, de Groeshoeve, de Torenhoeve, de
hoeven van Laken, de Kerkehoeve, enz. Tijdens de eerste oktoberdagen van 1914 werden een aantal
boerderijen en boerderijtjes vernield. Ze werden in de jaren twintig van vorige eeuw heropgebouwd en zijn
mooie blikvangers, zoals de Varre, den Haard, de Den, de Putting, e.a. We vermeldden al de hoeven de Hel
en de Hemel, er was ook nog een Vagevuur en de Dood … Een van de oudste en allerlaatste monumentale
schuren bevindt zich niet ver van de Grote Nete op de Bert (Bart) aan de Wielshoeve. Het gebinte dateert
van 1609. De schuur wordt helemaal verdrongen door grote, nieuwe stallen die er rond gebouwd werden.
De stal werd bij vergissing niet opgetekend in de bouwkundige inventaris.
Schilderachtig hoekje
De Vier uiterste(n) waren dan weer vier kleine, aan elkaar gebouwde charmante arbeidershuisjes. Mochten
ze er nu nog staan, dan zouden dat echte blikvangers zijn in een omgeving die door een geliefde
onderwijzer “het begijnhof van Kessel“ genoemd werd. Daar bevonden zich rond een kleine driehoekige
ruimte naast de Vier uiterste(n) ook het hoge schoolhuis (19 de eeuw), gedurende enkele jaren het eerste
officiële gemeentehuis van Kessel, enkele renteniershuizen en - wat er nu nog rest - het mooie villaatje aan
de Berlaarsesteenweg, rechtover de Sint-Lambertusstraat. Een houten huis stond binnen de
“erfdienstbaarheden” van het fort, in de volksmond “villa sevitude” genoemd. Andere houten huizen werden
opgericht na de eerste wereldoorlog om de woningnood op te vangen. Ze stonden onder andere aan de
Ringstraat.
Landschap
Kessel krijgt in het wandelboek van de gekende volksschrijver Wim Van Gelder tien op tien wat het
landschap betreft. Toch is er al heel wat verloren gegaan aan verkavelingen zoals het park en de bossen
van de Bist. Jammer dat ook enkele dreven naar de kastelen verdwenen, zoals de één kilometerlange dreef
naar het nieuwe Kesselhof. Wat de bebouwing zelf betreft is het bijzonder spijtig dat het dorp geteisterd
wordt door lintbebouwing en appartementsblokken.
En die tien op tien? In “Avontuurlijk wandelen in de vallei van de Kleine Nete” schrijft Wim Van Gelder over
een wandeling die begint aan de dorpskerk van Kessel ”…in een van de mooiste, meest Kempische
gemeenten, namelijk het al te vaak onderschatte dorp(je) Kessel, gelegen op nauwelijks vier kilometer van
Lier te midden een onwaarschijnlijk mooie, en voor de stadsmens wellicht totaal onbekende omgeving.
Kessel was ooit een centrum van de diamantindustrie. Het dorp is gelegen tussen de Kleine en de Grote
Nete, Kessel verdient een schoonheidsprijs…” Gelukkig is er ook nog het beschermde heidegebied met
wandelbos aansluitend op de moerasbossen van het Goor; de beide Netedalen en de nog gave zuidkant
van het dorp; de Bogaertsheide en de Bart (Bert).
Bevolking, groei en bloei… en afgang
Hier heeft men weinig of geen zicht op bij gebrek aan archieven. Voor de haardtelling van 1496 tellen de
tentmeesters van Kessel slechts 33 bewoonde huizen, waarvan 20 bewoond door behoeftigen … “Is hunne
opgave juist – wij betwijfelen het met reden – dan moest Kessel voor een van de armste parochiën van
gansch Brabant doorgaan”. (Stockmans). Sommige gekende cijfers zijn momentopnamen. De periodes voor
of na een telling kunnen heel anders geweest zijn te wijten aan oorlogen (vlucht), hongersnood, besmettelijk
ziekten… Vanaf 1585 beschikken we over gegevens opgetekend in de kerkregisters. Enkele jaren springen
in het oog, zoals bijvoorbeeld 1746. Niet minder dan tachtig sterfgevallen staan in dat jaar genoteerd,
waarvan bij veertig in het overlijdensregister ex dysentera, dysenterie of buikloop, staat geschreven. Dit
betekent dat tijdens dat rampenjaar ongeveer 1/10 de van de Kesselse bevolking ten grave werd gedragen.
Zo zijn er nog voorbeelden aan te halen dat de pest en andere besmettelijke ziekten vele, zeer vele
slachtoffers maakten. Toch groeit wat later de bevolking weer aan door het vrijgegeven van het heidegebied
waar arme mensen een hutje mochten bouwden en er trachten te overleven.
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 33