Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

waren en er geen enkele brug lag tot de laatste decenniën van de 19 de eeuw, waren de bewoners
aangewezen op doorwaadbare plaatsen of overzetschuitjes met als gevolg dat de inwoners nauwelijks
contact hadden met hun buurdorpen ten noorden en ten zuiden van de rivieren, in het noorden met Emblem
en in het zuiden met Gestel en Berlaar. Alleen met Lier en Bevel was er een goede verbinding. Er was
slechts één hoofdweg die Kessel doorkruiste nl. de oude weg van Lier over Bevel, naar Herentals, Geel en
Mol. Een rechtstreekse verbinding van de Kesselse dorpskom naar het centrum van Nijlen kwam er pas in
de 19 de eeuw. Oppervlakte: 1.479 ha.
Bewoningssporen
Tijdens het ophogen van de dijken aan de Grote Nete vond men langs de Kesselse oever heel wat
artefacten of stenen werktuigen - op een plaats zelfs geconcentreerd - uit ver vervlogen tijden (1986). “De
verspreide vondsten van Kessel Neteoever wijzen op een paleolitische, mesolithische, neolitische (vanaf
het midden van het neolithicum) bezetting in de vallei van de Grote Nete.” (W. Swiggers, Studie van de
lithische artefacten …, 1986). In bovenvermelde studie staan nog meer vondsten vermeld. Enkele
verspreide stenen werktuigen duiken soms nog op, zoals voor enkele jaren een veel gebruikte steekbijtel
(Bogaertsheide). De vroege aanwezigheid (en misschien bewoning) is wellicht te danken aan de veiligheid
die de mensen in dit haast helemaal door water en moerassen ingesloten gebied hadden, en ook omdat
vooral langs de Grote Nete vruchtbare gronden lagen. Uit de late Hallstattperiode (circa 500 v.C.) dateert
een geschonden urneveld (Nieuwstraat/Bloemenstraat). Een hier opgegraven urne met een bijpotje worden
bewaard in het gemeentehuis van Nijlen samen met een deel van een mooi gepolijste bijl.
- Gallo-romeinse periode. In 1986 werden op de bodem van een drooggelegde vijver vele scherven van
aardewerk zowel van inheemse makelij als in terra sigillata of gestempelde aarde, dakpannen, en enkele
siervoorwerpen gevonden, in een site gelegen tegen de Grote Nete. Een twintigtal palen wijzen naar
constructies in hout. Datering van de scherven: Gallo-Romeinse periode 2 de helft 1 ste eeuw na C. Langs de
Oude Bevelsesteenweg bevinden zich op het Hoogveld eigenaardige dubbelsporen van vergane
boomstammen. Die sporen zouden dateren van de 2 de en 3 de eeuw. Identiek dezelfde sporen werden
gevonden in Sint-Niklaas. Algemeen wordt aangenomen dat de naam Kessel afkomstig is van een
castellum, een versterkte plaats, een bolwerk of een fort. Twee redenen voor die naamsverklaring komen
daarvoor in aanmerking nl. de vondsten uit de Gallo-Romeinse tijd en de naam zelf die volgens de traditie
ooit Kassel luidde.
- Frankische periode. Op het grondgebied van Kessel treffen we twee heemnamen aan. Heem wordt
verklaard als nederzetting, woning, boerderij. Een herinnering aan de naam Vissegem blijft bewaard in de
gehuchtnaam het Visseneinde, gelegen aan het Goor tegen Nijlen. Uffegem is de oude naam voor de
omgeving van het Salvatorkapelletje (Liersesteenweg). Een naam waarin sala, zele, voorkomt zit
vermoedelijk verscholen in Roesselberg (13 de e. - ruus + sala + berg) of een gebouw op een verhevenheid
in een moerassig rietland. Andere oude toponiemen in Kessel zijn o.a.: maasfort, bruul, zijp, vorst, lippelo,
kreetenburch, borchout, hongerborch, roosbroek, biest, donk, bekenhoven, bruul, enz.
Geschiedenis
Kessel maakte vanaf 1212 samen met enkele Lierse gehuchten en de dorpen Bevel, Emblem en Nijlen deel
uit van de Bijvang van Lier. Kessel is meer dan de andere Bijvangsdorpen sterk afhankelijk van geweest.
Zoals boven al vermeld, hoorden vele hoeven en gronden toe aan Lierse instellingen. Zelfs op kerkelijk
gebied hing Kessel af van het stadje. Het Lierse kapittel benoemde de pastoor, de kapelaans en de koster,
én eiste het grootste gedeelte van de tienden op. Er mochten lange tijd geen vrije beroepen in de Bijvang
uitgeoefend worden. Toen de eerste brouwerij van de Bijvang in Kessel na heel wat processen tegen de
stad Lier in werking was gesteld (laatste decennia van de 18de eeuw) binnen de omwalling van het kasteel
van Terlaken, werd de uitbater voortdurend “den duivel aangedaan”.
De dorpsnaam Kessel komt vrij laat in de geschreven geschiedenis, namelijk in 1243. Er stond in die tijd
een windmolen in de kom van het dorp (vermeld in 1244). In een document van 1283 leren we pastoor Jan
Vos kennen die hier moeilijk werk aan het verrichten was (kerkbouw in steen?). Uit hetzelfde document blijkt
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 28