Bijlagen - Erfgoedcel Kempens Karakter

werden Morkhoven en Noorderwijk in de vijftiende en zestiende eeuw bij de Brabantse haardtellingen, bij de
diverse belastingen en andere lasten door de centrale overheid opgelegd als de verplichte leveringen aan
het Herentalse garnizoen of het onderhoud aan de Herentalse stadswallen, als één geheel aangezien.
Het dorp Morkhoven ontwikkelt zich tot een autonome gemeenschap
Het bestuurlijk – rechterlijk apparaat
Sinds de afscheiding van Noorderwijk in 1561 begon Morkhoven zich geleidelijk tot een eigen
gemeenschap te ontwikkelen. Belangrijke schakels in deze evolutie waren het verkrijgen van een eigen
bestuursadministratief apparaat: de drossaard (ook vaak meier genoemd) en zeven schepenen, de
burgemeesters en de collecteurs (in elk geval vanaf 1600 - 1610), de verheffing van Morkhoven tot
graafschap (1624), de vastlegging van de grenzen met Noorderwijk (1662) en de oprichting van een
wapengilde Sint-Sebastiaan (begin 17de eeuw).
Aan het hoofd van het dorp stonden de drossaard en zeven schepenen. De drossaard werd door de heer
(sedert 1624: de graaf van Morkhoven) benoemd. Inzake het benoemden van de schepenen had de bezitter
van de heerlijkheid het laatste woord. De zeven schepenen werden door de notabelen van het dorp op een
jaargeding (jaarvergadering) gekozen, maar hun namen moesten door de drossaard ter goedkeuring aan de
heer worden voorgelegd. De heer had niet alleen een vetorecht maar ook het recht om, zonder inspraak
van de dorpsnotabelen, eigen kandidaten aan te stellen. Niet later dan 1600 - 1610 had het dorp Morkhoven
eigen collecteurs ende burgemeesters die belast waren met het ophalen van de staatsbelastingen. Het
aandeel van Morkhoven in de staatslasten bedroeg een derde van het totaal van de vroegere heerlijkheid
Noorderwijk-Morkhoven. Herhaaldelijk ontstonden in de zeventiende eeuw betwistingen tussen beide
gemeenschappen over het precieze aandeel dat ieder hierin te betalen had. Het feit dat de parochiegrenzen
niet volledig samenvielen met de grenzen van het dorp en de heerlijkheid, was daartoe de voornaamste
aanleiding. In 1662 werden de geschillen tussen beide dorpsgemeenschappen in een zogenaamd
concordaat geregeld en werden de grenzen vastgelegd. In 1819 greep nog een laatste grenswijziging
plaats. Morkhoven werd toen vergroot met vierentwintig huizen die tot dan toe onder Noorderwijk hadden
geressorteerd. De parochiegrenzen bleven nochtans ongewijzigd tot 1879. Pas vanaf dan vielen de
parochie- en gemeentegrenzen opnieuw samen in Morkhoven. In uitzonderlijke gevallen die de hele
Morkhovense gemeenschap aanbelangden, kwam er een grote dorpsraad samen. Die raad werd het
Corpus der gemeynte van Morkhoven genoemd. In dit Corpus hadden zitting: de drossaard, de schepenen,
de kerkmeesters, de burgemeester en de collecteurs (bedezetters), de dorpssecretaris, de Heilige
Geestmeesters (beheerders van de armentafel) en een aantal grondeigenaars. Het Corpus had vooral een
fiscale taak.
De graaf van Morkhoven
Door huwelijk kwam de adellijke familie Coupigny in 1574 in het bezit van de heerlijkheid Morkhoven en
behield ze tot in het midden van de achttiende eeuw. Toen kwam Morkhoven in het bezit van de familie de
Croy en vervolgens, in 1778, van de familie de Merode van Westerlo. Op 6 mei 1624 werd de heerlijkheid
Morkhoven, onder de naam van Coupigny (que d’orefenavant ladite terre, village et seigneurie de Morckove
portera le nom de Coupigny) door koning Filips IV van Spanje tot graafschap verheven. De Spaanse vorst
meende tot dit besluit te moeten overgaan uit erkentelijkheid voor de diensten die Claude d’Ongnies, sedert
1593 heer van Morkhoven, hem als generaal in het Spaans leger bewezen had. De graaf van Morkhoven
bezat een laathof te Broekhoven (oudste vermelding: 1594) en te Strateneinde (oudste vermelding: 1456).
Beide laathoven hadden lange tijd nog een overheer, die bepaalde rechten kon laten gelden, namelijk de
graaf van Westerlo te Broekhoven en de heer van Noorderwijk te Strateneinde. In 1641 verkocht de
Spaanse koning het restant van zijn domein in Morkhoven aan de graaf. Toch was de graaf van Coupigny in
Morkhoven niet de grootste grondbezitter. In 1675 bezat de graag 9.396 roeden in eigendom, maar Joan
baron van Leefdael bezat toen bijna het dubbele: 18.168 roeden.
Erfgoedconvenant regio Kempen - BIJLAGEN intentienota p. 17