Küresel Kriz ve Risk Yönetimi: Yanılgılar ve Gerçekler

Küresel Kriz ve Risk Yönetimi
çalıĢtım ama tabi dıĢ ticaret ve dıĢ borç bir yönüyle. DıĢ borç üzerine Ģu tartıĢma
hep yapıldı. Biliyorsunuz ki Türkiye dıĢ borç krizine 70‘lerin sonunda girdi.
80‘lere gelindiğinde, Türkiye krizden çıktığında, dünya 1982‘den itibaren Güney
Amerika ülkelerinin moratoryumu ile dıĢ borç krizine giriyordu. Ġlginç olan,
Türkiye dıĢ borç krizinden çıktığında dünya dıĢ borç krizine girmiĢti. Tabi o
dönemden bu yana dıĢ borç enteresan bir konu oldu hep. O zaman da Ģimdi de
hep Ģu soru soruluyor ya da ben öyle algılıyorum. DıĢ borcun nedeni nedir?
Arkasında ne vardır? Likidite sorunu mudur? Geri ödeyememe sorunu mudur?
Ödemek istiyor ödeyemiyor, bundan mı kaynaklanıyor yoksa ödemek istemediği
için mi ödemiyor? Pratikte, bir anlamda, bu olgular önemini kaybediyor, çünkü
karĢı tarafta borcun ne tür bir borç olduğuna iliĢkin algı da çok önemli. Yani siz
gerçekten bir likidite sorunu yaĢarken borç aslında gerçekten daha orta vadeli ve
uzun vadeli bir borç tuzağı sorunu olabilir. Yani borç Laffer eğrisinin azalan
kısmında olabilirsiniz. Böyle bir durumda, likidite probleminizi kuruluĢların
çözmüĢ olması sizi uzun dönemde borcunu ödeyememe (insolvent) durumundan
kurtarmıyor aslında. Diyeceksiniz ki; Keynes‘in dediği gibi uzun dönemde
hepimiz ölüyüz, ama Keynes herhalde onu baĢka bir Ģey için söylemiĢ olmalı.
Literatür çok geniĢ bir literatür, tabi içerisinde Ponzi oyunu vb. finans kavramları
da var açıkçası. Küçük bir sunum yapmaya çalıĢacağım, bu sunumda özellikle dıĢ
borcun ödeyebilirliğini (solvency) sürdürülebilirlik anlamında ele alacağım ve bu
finansal krizin özellikle ödeyebilirliği nasıl etkilediğini tartıĢacağım. Benim
sunumum, var olan durumu devam ettirdiğimizde, gelecekte 3 yıl 5 yıl sonra
karĢımıza nasıl bir tablo çıkacak, biraz bunu irdelemeye yönelik. Doktora tezimin
dıĢında arka planda dıĢ borç konusunda yayınlanmıĢ ulusal ve uluslar arası
yayınlarım da bulunmakta. ÖzgeçmiĢime ve eserlerime web adresimden
ulaĢabilirsiniz. 5
Bu çalıĢmanın en önemli kısıtı zaman kısıtıdır. Sunumun planına bakarsak krizin
bir analizi var, dıĢ borç dinamiğinin belirleyenleri var, Türkiye ekonomisinde dıĢ
borç dinamiği, ekonominin dıĢ borç göstergeleri, dıĢ borcun finansal göstergeleri
ve sonuç. SunuĢ itibari ile finansal kriz ortamında en önemli sorun sizin de
bildiğiniz gibi likiditenin azalmasına rağmen yeni borçların yapılabilmesi ve
borçların ödenmesinin sağlanması. ÇalıĢmanın temel amacı krizin borçların geri
ödenebilmesine nasıl bir etkide bulunduğunu ortaya koymaktır. Finansal krizlerde
biliyorsunuz finansal kurumların iflası ya da yükümlülükleri yerine getirememesi
5 http://kisi.deu.edu.tr/utku.utkulu
32