13_1_tum

Küreselleşme, Bilgi Toplumu ve Eğitim 59
Küreselleşmenin Çelişkili Yanları
Geride bıraktığımız yüzyılın son çeyreğinde ivme kazanarak süregelen değişim
süreci, yaşadığımız dünyanın şartlarını da değiştirmiştir. Bu sürecin doğal bir sonucu,
bilgi ve buna paralel olarak da bilişim teknolojileri de hızla ve sürekli olarak değişme
göstermektedir. Dünya küçülmüş, insanlar ve kültürler birbiriyle tanışmış, haber ve
konular küreselleşmiştir. Ancak, küreselleşme olgusunun, ekonomiden başlayarak
ulusal sınırları ve milli kimleri tehdit eder bir hale dönüşeceği beklentisi, bazı
tereddütleri de beraberinde getirmiş, milli devletin varlığı, ülkenin bağımsızlığı, milli
sınırların korunması, milli kültürlerin yaşatılması gibi temel kavramlarda yüksek
duyarlılıkların oluşmasına sebep olmuştur. Bu kaygılar, dünya çapında paylaşılmaya
başlamıştır (Turgut, 2001). Bu nedenle, küreselleşme süreci ile ilgili söylemler hakkında
sağlıklı yorumlar yapılmalıdır. Küreselleşmenin yanlış yorumlanması, küresel rekabette
dezavantajlı duruma düşülmesine ve zaman kaybına neden olabilir. Propaganda ve
ideolojik söylem niteliğindeki telkinlere kapılmadan, küreselleşme süreci analiz
edilmelidir. Küreselleşme sürecinin yanlış yorumlanmasına yol açabilecek konular şu
şekilde özetlenebilir (Akkutay, 2000):
1. Küreselleşme süreci, uluslararası güçlerin dışında piyasa güçlerinin oluşturduğu bir
ortam değildir. Uluslararası etkileşim devam etmektedir.
2. Uluslararası şirketler, uluslar ötesi şirketler değildir. Büyük ölçüde ulusal
tabanlarına bağlı kalmaktadırlar.
3. Küreselleşme sürecinde ülkelerin rekabetinin, uluslararası firmalar arasında geçeceği
anlaşılmaktadır.
4. Dünya ekonomisinde ilişkilerin %85’i, gelişmiş ülkeler arasında cereyan etmektedir.
Dünya ekonomisine yön verme, kural koyma ve düzenleme imkanı ve gücü, bu
ülkelerin elinde bulunmaktadır.
5. Küreselleşmeyi bir doğa kuralı şeklinde yorumlamak ve ona tabi olmak, diğer bir
yanlış olacaktır.
6. Korumacılığın dünya ekonomisinin gelişmesinde en büyük engel olduğu inkar
edilirken, ekonomik bloklaşmalarla yeni korumacılıklar geliştirilmektedir.
7. Küreselleşme konusunda dikkat edilecek bir husus da, küreselleşmenin ideolojik
yönüdür. Bir takım ideolojik ölçütleri, evrensel değerler veya küreselleşmenin ön şartı
olarak yorumlamak, rekabet edilen cepheye baştan teslim olmak anlamına gelebilir.
Küreselleşme sürecinin çok iyi analiz edilmesi, eksileriyle ve artılarıyla gerçekçi bir
süreç olarak değerlendirilmesi gerekir. Küreselleşmenin olumlu yanlarının olduğu kadar,
olumsuz ve çelişkili yanlarının da olduğunu belirten kaynaklara rastlamak mümkündür.
Bu çelişkili durumlardan birkaçı şöyle sıralanabilir (Oran, 2000:39; Rodrik, 1997:22):
1. Küreselleşme, Batı etkisinin her tarafa yayılması demek olduğu için, bir tekdüzelik,
bir tek kültürün hakimiyeti ve tekdüzeleşme oluşabilir.
2. İnsan hakları üzerinde durulmasına rağmen, kısmen de olsa güçlü iktidar
özlemlerinin dile getirildiğine de rastlanabilmektedir.
3. Yerel dillerin kaybolmaması amacı güdülürken, diğer yandan da İngilizce’nin dünya
dili olması yönünde gelişmeler mevcuttur.
March 2005 Vol:13 No:1 Kastamonu Education Journal