Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

“Dede, Şeyh, Ata, Baba vb.” kimlikler o derece etkilidir ki yazılı veya yazılı olmayanefsanelerde bütün Anadolu’nun fikri olarak bunlar tarafından fethedildiğini görürüz. Efsane vemenkıbe geleneği bazı olayları daha detaylandırmış ve kişileştirmiştir. Kişileştirmenin yanındaefsane ile gerçek birbirine karıştırılmış, bu karıştırma bilinçli olarak yapılmış bir karıştırmadır kibu ulu kimliklerin ardından insan topluluklarını sürüklemek veya bir yerde toplamak mümkünolabilmiştir. Örneğin, Timurlenk’i Anadolu’dan çıkaran kişi Şeyh Şucâ’’dır. Bursa’yı GeyikliBaba, İstanbul’u ise Yavdud Baba fethetmiştir.Bunun yanında yine Velâyetnâmede görüldüğü üzere eski Türk geleneğine uygun olarak“Yer” ve “Gök” e dua etmeyi ibadetlerinin bir parçası haline getirmişlerdir. Yatırlar, evliyalar vebereket gülbanklarında görüldüğü gibi dualarında “Allah ve Erenler” eşit ağırlıklı olarak veyanyana yeralmaktadır. Bununla birlikte “Cennet” ve “Cehennem” kavramları bile bu düşünceiçerisinde dünyevî bir anlam içerir.Kalenderi soylu olan Şucâ’eddin’in Velâyetnâmesi onun ve müridlerinin bu Kalenderiyaşantıyı halen sürdürdüğünün en önemli tanığı olarak görülebilir. Şöyle ki ; Ocaklılariçerisinde bazen öyle cerbezeliler, meczuplar bulunur ki, bunlar aynen eski şamanların halleriniyaşayarak ve onların tavırlarını takınarak diyar diyar dolaşırlar. Her fırsatta bir takım sihrîtörenler icra ederler. Bunlar fakir, derviş kılıklı kişilerdir. Üzerlerine eşya parçaları veya tus’larasarlar. Ellerinde bir boynuz ve garip bir kıyafet ile göğsü bağrı açık olarak dolaşırlar. Bazılarıdağ kovuklarında yaşar. Gerektiğinde cinleri toplayarak hastaları tedavi ederler. Şamanlar gibifal bakarlar, gaibten haberler verirler. Bunlar içerisinde Allah ile kavga edenler ve onun görevve selahiyetine şamanlar gibi müdahale edenler de bulunur.Vilâyetnâmede işlenen önemli bir menkıbe ve kült “kemiklerden tekrar dirilme”olarak karşımıza çıkar. Kemik, çok eski çağlardan beri insan ve hayvan vücudunun en devamlıunsuru olarak görülmüştür. Bazı kavimlerdeki inançlara göre, ölümsüz olan ruh, kemiklerdebulunmaktadır. Bu nedenledir ki, aralarında Türklerin, Moğolların, Finoğurlar ve Laponlarınbulunduğu bazı kavimlerde kemik, saygı duyulan bir nesne olarak görülmüş, avlanan hayvanlarıneti yendikten sonra kemikleri titizlikle korunmuştur. Bu düşüncenin temelinde, yeniden dirilişinkemikler sayesinde meydana geleceğine dair olan inanç yatmaktadır. Şamanizmde iskeletin biranlamda yaratılıştaki ilk duruma dönüş kabul edildiği görülmektedir. Bu düşüncenin izleriniŞucâ’eddin menkıbesinde de görmek mümkündür. Bektaşi menkıbelerinden nakledilen bumenkıbede kemiklerden yeniden dirilme inancı açık bir biçimde dile getirilmektedir. MartinVon Brunessen, Bektaşilerdeki bu inancın aynen İran’da Ehl-i Hak Kürtler arasında da çokyaygın olduğunu belirtmektedir. Kemiklerden yeniden dirilme inancına ait örneklerin yanındaönemli bir diğer olgu da tenâsüh inancıdır. Velâyetnâme-i Sultan Şücâeddîn’de tenâsühinancını yansıtan iki tipik menkıbe bulunmaktadır. İlkinde ; Sultan bir gün abdallarıyla birlikteotururken onlara şöyle der : “Pirler Seyyid Gazi donunda iken burada peltek dillü kardaşlar ile180