Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

yapmaktadırlar. Onlar Doğu dünyasının en mükemmel casuslarıdır 273 Bu hizmetlerine rağmendevletin onlara pek de iyi gözle bakmadığını, bazı zaviyelerin gayri ahlakî olaylara sahneolmaları sebebiyle Köprülü Mehmed Paşa tarafından yıktırıldığını da görmekteyiz 274 .Bununla birlikte, diğer tasavvufi zümreden ayrı düşünülmesi gereken bir grup olan,Kalenderîler maddi zevk ve sefahate çok düşkün olup günlerini gün etmeye bakmaktadırlar.Bunun için yapmayacakları şey yoktur. Zenginlerin sofralarına davet edilebilmek için onlaradalkavukluk yaparlar. Nazarlarında cami ile meyhanenin hiçbir farkı yoktur. İnançlarınagöre, başkaları nasıl ibadet ederek Allah’a yaklaştıklarına inanıyorlarsa, kendileri de sefahatalemleriyle ona yaklaşmakta olduklarına inanmaktadırlar. Tarihte yaşamış Kalenderî şeyhlerive bunların etrafında toplanmış Kalenderî zümreleri arasında farklı eğilimler sergileyenlerhep olagelmişlerdir. Hepsi de Kalenderî olarak adlandırılmakla beraber; Baba Tahir-i Uryanile Fahru’d-Din-i Irak-i, Şems-i Tebrizi ile Otman Baba, birbirlerinden oldukça değişikşahsiyetlere ve değerlendirmelere sahiptirler. Ama hepsinde görülen ortak zihniyet, dünyeviolan her şeyi arka plana itmek, yalnız ilâhî aşkı önemseyerek İslamî emir ve kaideleri bu açıdandeğerlendirmekti. Onlar bu ortak zihniyeti kendi karakterleri, yetiştikleri kültür ortamlarıçerçevesinde ortaya çıkarıyorlardı. Bunun içindir ki Şems-i Tebrîzî’de çok ince ve estetik birgörünüm alan Kalenderî felsefesi, Otman Baba’da bize oldukça kaba ve tuhaf gelen bir biçimebürünebilmektedir. Her şeye rağmen temelde aynı zihniyete dayanan Kalenderîliğin bu dünyayıumursamayan, ona ihtiyaç duymaktan olabildiğince kaçan, toplum kurallarını protesto edenbir tavrı mevcuttur. 275 Seyyid Gazi Zaviyesinde, Hacılar Bayramı da denilen Kurban Bayramısırasında yapılan yıllık büyük âyinler hakkında bugün için ilk kayıtlara, Hacı Bektaş Veli, HacımSultan ve Otman Baba Velâyetnâmelerinde rastlanmaktadır. Buradaki bilgilerden ilkinde, sözkonusu zaviyede yapılan ilk âyinlerin Hacı Bektaş tarafından tesis olunduğunu haber verdiğigibi, Muharrem Mâtemi âyininin de Hacı Bektaş Zâviyesinde icrâ edildiğini belirtir. 276 İkincibilgi; Hacım Sultan’ın her yıl Kurban Bayramında Susuz’daki zâviyesinden kalkarak ötekiKalenderî zümreleriyle beraber büyük âyine katılmak üzere Seyyid Gazi Zâviyesine gittiğidir 277 .Üçüncü bilgi ise; o da tıpkı ikincisi gibi Otmam Baba’nın her yıl Kurban Bayramında “Hacc-ıEkber” denilen büyük âyine katılmak için müridleriyle aynı zaviyeye geldiğini ve bu ayininçok önemli olduğunu kaydetmektedir 278 . Her üç kaynağın verdiği bu bilgiler, Seyyid GaziZaviyesi’ndeki büyük âyinin en azından Hacı Bektaş zamanından beri birkaç yüzyıldır devametmekte olduğunu göstermektedir.273. Paul Ricaut, Etat Present de Empire Otoman, Paris 1960, s.450,451.Ocak, a.g.e., Aynı Sayfalar274. Ricaut, a.g.e., s.451, 465,468 ; Ocak, a.g.e., Aynı Sayfalar .275. Ocak, “Battal.................., s.5276. Uzun Firdevsi, Menakıb-ı Hünkar Hacı Bektaş Veli (Velâyetnâme), Nşr. Abdulbaki Gölpınarlı, İstanbul 1958, s.84; Ocak,a.g.e., s.175-176277. Tschudi, “Das Velâyetnâme....................., s.78,82 ; Ocak, a.g.e.,Aynı Sayfalar278. Küçük Abdal, Velayetnâme-i Otman Baba, Ankara Milli Kütüphane, Nr. 8341/Y, V. II 6b; Ocak, a.g.e.,Aynı Sayfalar .80