Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

Hindistan, Irak, Suriye, Orta-Asya gibi geniş bir alana yayılan Kalenderîliğin gelişmesindeHamdun-i Kassar, Ebu Said Ebu Hayr, Ebu Hafs El-Haddas gibi Melamilikle yakınlığı olantasavvuf erleridir 268 .Kalenderîliğin ilk ortaya çıktığı zaman ve mekan meselesi, ilk Kalenderîlerin kimlerolduğu konusuyla sıkı sıkıya bağlıdır. Çünkü, ilk Kalenderîlerin kimler olduğunu tesbit edebilmek,aynı zamanda onların yaşadıkları zamanı ve bölgeleri tesbit etmek demektir. Menakıbî eserlerdeilk Kalenderî şeyhinin Mısır’da Endülüs asıllı Yusuf El-Kalenderî adında bir Arap olduğu vetarikatın onun adını taşıdığı zikredilmekte ise de bunun tarihsel dayanağı bulunmamaktadır.Bu isimlendirme; Cemalü’d-Dîn-i Sâvî’nin de Yusuf adını taşımasından ve ömrünün önemli birkısmının Mısır’da geçmesinden kaynaklanmakta olsa gerek. Üstelik bizzat Kalenderîliğin kendigeleneği de Cemalü’d-Dîn-i Yusuf es-Sâvî’yi kurucu olarak kabul etmektedir 269 .Kalenderîliği; kaba ve kalın hatlarıyla yaşadığı toplumun kurallarına karşı çıkarak dünyayıkaale almaya değer görmeyen ve bu düşünce tarzını günlük hayat ve davranışlarıyla da açığa vurantasavvuf akımı olarak görmek mümkündür. Ancak bu kısa ve çok genel tarif, İslam dünyasınınmuhtelif zaman mekanlarında yaşamış olup kendilerine değişik isimler verilen, ancak geneldeKalender veya Kalenderî olarak anılan bu akım mensuplarını tam anlamıyla nitelemeye yeterlideğildir. Çünkü Kalenderîlik tek parça halinde bir yapı sergileyen, hatta tek bir tarikat şeklindeteşkilatlanmış bir tasavvufi akım olmayıp, düşünce ve uygulamadaki uzantıları yüzyıllar sonra bilediğer birçok tarikat ve düşünce yapılarının içinde kendini hissettirecektir. Kaynakların tasvirinegöre Kalenderîler, mahrem yerleri hariç hemen tamamıyle çıplak gezmekte olup, sırtlarındagüneşte kurutulmuş bir koyun veya keçi postu taşırlar. Bu onların yaz-kış kıyafetleridir 270 .Ellerinde ucu topuzlu bir âsâ, bellerinde, çeşitli işlerde kullanmak üzere bir nacak taşırlar, kibu çeşitli işler arasında fırsat buldukça yolcuları soymak da vardır. Yiyeceklerini genellikle“Şah-ı Merdan Aşkına” diyerek dilenirler. Hemen her tarafta tekkeleri olmasına rağmen, pîrleriolduğuna inandıkları Battal Gazi’nin Türbesi’nin bulunduğu Seyyid Gazi Zaviyesi’ni çok üstüntutarlar ve her Cuma günü burada toplanarak âyin yaparlar 271 . XV. yüzyıldan sonra bu önemlikurumun yanına Şucâ’eddîn Velî Külliyesi’de eklenecektir. Ocak ve Menavino, Kalenderîlerinâyin sırasında afyon içerek kendilerini yaraladıklarını da yazmaktadırlar 272 .P. Ricaut, Kalenderîlerin zaviyeleri hakında da ilgiye değer bilgiler vermektedir. Onagöre bu zaviyeler imparatorluğun en seçkin yerlerinde bulunmakta, çok uzak yerlerden gelenKalenderî dervişlerinin buluşma mekânları hizmetini görmektedir. Bu dervişler, İslamiyetiyayma bahanesiyle İran’dan Moğolistan’a, hatta Çin’e kadar seyahat ederek aslında casusluk268. İ.Z.Eyüboğlu, Tasavvuf-Tarikatlar-Mezhepler Tarihi, Der Yay., İstanbul, 1993.3,50.269. Ocak, “Battal ……………, s.17270. Ocak, a.g.e., s.112-115271. Ocak, a.g.e., Aynı Sayfalar272. Ocak, a.g.e., Aynı Sayfalar, A.Menavino, I Costumi et la Vita Turchi, Fiorenza, 1551, s.57-58.79