Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

Celladın kılıcını bütün gücüyle şeyhin boynuna indirdiği halde kılıcının kesmediğini, halklabirlikte kendisinin de bu olayı şaşkınlıkla seyrettiğini nakletmektedir 211 .İslam dünyasının diğer bölgelerinde aşağı yukarı XVIII. yüzyıl başlarında diğerinançlar tarafından eritilen Kalenderî topluluklarının, XIX. yüzyıl sonlarında Hindistan, Tibetve özellikle Çin Türkistanında hala varlıklarını sürdürdüklerini Fernand Grenard’ın verdiğibilgilerden anlıyoruz. Grenard, Tibet ve Çin Türkistanındaki Kalenderî dervişleri hakkındaönemli bilgiler vermektedir. O, buralarda Kalender veya Duvane diye anılan bu gezginci vedilenci dervişlerin acayip kıyafetlerle çarşı pazar dolaştıklarını, özellikle zengin tüccarlarayanaşıp tatlı bir dille para istediklerini, ama genelde kaba ve saldırgan bir tavır sergilediklerinianlatmaktadır. Grenard’a göre, aralarında pek çok sahtekar barındıran Kalenderîleringerçeklerini sahtelerinden ayırmak da çok zordur. Bu Kalenderîler, giderek canlılık kazananbir ritimle ilahiler (Ya Allah, İnşallah gibi sürekli tekrarlanan ritimsel terimler raksın ve vecdincanlılığını arttırmaktadır) eşliğinde raks etmekte ve yorgunluktan yere düşünceye kadar dabunu sürdürmektedirler 212 .Kalenderîlerin XIX. yüzyıl sonlarına kadar belirtilen bölgelerde hâlâ kendilerinikoruyabilmeleri, buralardaki eski Şamanist ve Budist kültürün çok uzun bir geçmişe dayanankuvvetli etkisiyle bağlantılı olmalıdır.Kalenderîliğin Anadolu’daki macerasına baktığımızda; kaynaklar Kalenderîliğin ancakXIII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da hissedildiğini göstermektedir. Bunun en önemli nedeni,büyük ölçüde Moğol istilasının yol açtığı göç dalgalarıdır. İlk etkilerini Maveraünnehr, Harezmve İran’da gösteren bu olay, XIII. yüzyıla kadar bu iki alanda iyice yayılmış ve gelişmiş bulunançeşitli inançlara mensup pek çok kişinin yer değiştirmesine sebep olmuştur. Bunlardan önemlibir kısmı da Anadolu topraklarına gelmiştir. Böylece birçok tasavuvufi düşünceye sahip çeşitlitopluluklar yeni yerleştikleri bölgelerdeki dinsel ve tasavvufi yapıyı çok geniş ölçüde etkilediler.Anadolu aslında Moğol İstilası’ndan önce de bazı göçler almış, değişik etnik ve kültürelkaynaklardan gelen sufiler hep olmuştur. Ancak asıl kalabalık göç dalgaları Moğol istilasınınsebebiyet verdikleri olup 1220’lere doğru Kübreviyye, Sühreverdiyye gibi inanç mensuplarıyanında Kalenderî sufiliği ile yakın bağları bulunan Yeseviyye, Vefaiyye ve Haydariyye gibiSünnilik dışı topluluklar da Anadolu’ya geldiler 213 .XIII. XIV. yüzyıllarda bu iki kanaldan Anadolu’ya gelen muhtelif Kalenderî topluluklarıve bunların şeyhleriyle ilgili bilgi ve verilere göre ikili bir yapı sergilediklerini görürüz. Bunlardanbir kısmı, toplum ve din kurallarına aldırış etmeyen, hatta onları alaya alan, genellikle halktabakasından oluşan Kalenderî toplulukları idi. Bir kısmının da vaktiyle Baba Tahir-i Uryan211. İbn Batuta, Lev Voyages d’Ibn Batoutah, Nşr.: C. Defremery-B. R. Sanguinetti, C. II, III, Paris, 1874-1879, s. 6,7,309-311212. Fernand Grenard, Le Turkestan et le Tibet: La Haute Asie, Paris, 1898, s.236,237213. M.F.Köprülü, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Ankara, 1972, s.168; M.F.Köprülü, “Anadolu’da İslamiyet”, DEFM, C.IV, İstanbul, 1338, s.297-301; A.Y.Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderîler, Ankara, 1992, s.61.67