Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

Nişancı Mehmed Paşa’da tarihinde de, Kanuni Sultan Süleyman’ın Kalenderîzaviyelerini teftişe tabi tutturduğunu, bunun sonunda “ferîk-i zındık Işık tayifesi”nden pekçok mülhid’in zâviyelerden sürülüp çıkarıldığını ve muhtelif kalelerde hapsedildiğini bildirmeksuretiyle belgeleri doğrulamaktadır. 316 Kalenderî zâviyelerinde XVI. yy.’ın ortalarından itibarengirişilen bu temizlik hareketinden nasibini fazlasıyla alan Sultanönü sancağındaki Seyyid Gazive Şucâ’eddîn Velî Zaviyeleri olmuştur. Dönemin kaynaklarından Aşık Çelebi’nin tezkiresinegöre “bir dâr-ı fısk-u dalâl olup her yerden anası atası azarlamış battallar ve işden kaçub Işıkolmuş pösteki abdallar” ın toplandığı bu zâviyeler 317 Kalenderîlerin Anadolu ve Rumelitopraklarındaki en önemli merkezleriydi. Bu sebeple buraları Kalendirîlerden kesin olaraktemizlemeye karar veren merkezi yönetimin, bu kararı Seyitgazi kadısı Mustafa b. Hasanvasıtasıyla uygulamaya koyduğu müşahede ediliyor. Sonunda 1580 yılında, Tarîk-i Ehl-i Sünnetve Cemaat’i takibe razı olanların dışında kalanlar tutuklanarak Kütahya kalesine hapsedilmişve zâviye bir medrese haline getirilerek bir “Dârü’t-Talim-i İlm’i Dîn” 318 olmuştu. BöyleceAnadolu Selçukluları zamanından beri yaklaşık 300 yıldan fazla bir süredir Kalenderîlerin enbüyük merkezi rolünü üstlenen özellikle Seyyid Gazi Zâviyesi 319 yeni bir kimlikle mevcudiyetinisürdürmeye çalışacaktır. 320Bununla birlikte, bazı arşiv belgeleri, sürgünden kurtulup gelen Işıklar’ın zamanzaman zâviyeyi ele geçirerek burasını yeniden eski haline getirmeye çalıştıklarını gösteriyor.Bunlar vakıf mallarını kendilerine harcayıp camiin harap olmasına ve medresenin işlemez halegelmesine sebebiyet vermişler, hatta eskiden olduğu gibi serkeşliğe başlamışlardır 321 . Ancak bugibi durumlar fazla sürmemiş çok geçmeden burası bir Bektaşî zâviyesi olmak suretiyle yenidendevlet kontrolüne girmiştir. 322Sultan Şucâ’ın müridleri Uryan Şucâîler diye tanınmakta olup Kalendirîlerdenoluşuyordu. Nitekim menkıbelerin çoğu, Kalenderîlerin o devirdeki merkez tekkesi olanSeyitgazi (Eskişehir) dolaylarında geçmektedir 323 Sultanönü Sancağı’nın Seyitgazi nahiyesindebulunan Seyyid Gazi Zaviyesi, bütün Selçuklu ve Osmanlı devirleri boyunca, mevcut Kalenderîzaviyelerinin en önemlilerinin başında gelmiştir. Bu önem yanlızca onun merkez zaviyeolmasından değil, aynı zamanda 7 km. kuzey-doğusunda bulunan Yazıdere köyündeki UryanBaba ve 7 km. batısında yer alan Sultan Sucau’d-din Zaviyeleri ile çevrili bulunmasındandoğmaktadır. 324316. Nişancı,Tarih-i Nişancı, İstanbul,1920, s.237,238;Ocak,”Battal................., s.128,129317. Aşık Çelebi, Meşâirü’ş-Şuarâ, Nşr.: Meredith-Owens, London, 1991, s.175a.318. Atâyî, Zeyl-i Şakâik, C.I, İstanbul, 1268, s.56.319. F.W.Hasluck, M. A. Christianity and İslam Under the Sultans, vol: 2, Oxford, 1929, s.704.; Faroqhi,”VakıfAdministration............,s.80-91320. Ocak,a.g.e., s.128,129321. B.A.M.D, N0: 22, s. 90, 20 Sefer 981/21 Haziran 1573 tarihli belge bu konuda önemli ipuçları vermektedir.322. Ocak, “Battal................,s.129323. Ocak, “Battal...................,s.55324. Ocak,a.g.e., s.18786