Şucaeddin Veli ve Velayetnamesi T.C. Eskişehir Valiliği

etkileri çevirme gücüne haiz azizler (Abdallar vb), başlarında kutb, yani her asırda dünyayısürükleyip afyonengiz şekilde idare eden aziz olmak üzere, silsile kavramının ortaya çıkmasınada sebep olmuştur 175 .Yukarıda zikrettiğimiz felsefi alt yapı temelinde ve Şucâ’eddîn Velîkült kimlik vealanlarındaki temel dinsel yapıyı oluşturan Kalenderîliğe baktığımızda, birçok kaynağınçizdiği görüntü ışığında genel bir anlatımla; varolan inanç ve gelenek yapılarına, otoritelerinbelirlediği veya takipçisi ve savunucusu olduğu toplum ve inanç kurallarına karşı çıkarak,dünyayı ve içinde bulunmak zorunda olduğu toplumu ve bu toplumun otoritelerce belirlenenkurallarını ciddiye almayan, bu düşüncesini de günlük yaşantısında uygulayan tasavvuf akımınaKalenderîlik denmektedir. Ancak Kalenderîlik tek bir olgu ve inanç sistemi biçiminde oluşmuşve kurumsallaşmış bir tasavvuf akımı değildir.Kalenderîliği önce, tepkilerini ve düşüncelerini herhangi bir tasavvufi alt yapı aramadandaha kesin, keskin bir biçimde gösteren halk Kalenderîliği, daha sonra da düşünsel bir alt yapıyıoluşturma mücadelesi ve kaygısı güden, daha entelektüel öneri ve savunularla kuvvetlendirilmişbir tasavvuf Kalenderîliği olmak üzere iki ayrı oluşum içinde değerlendirmek gerekmektedir.Ancak bunu yapmak sonderece güçtür. Çünkü, her iki oluşumdan da birbirine girişler, geçişlerolmaktadır.Kalenderî şeyhleri veya diğer Kalenderî toplulukları arasında da genel tanımlara vetanımlamalara uymayan, farklı gelişmeler ve eğilimler gösteren Kalenderîler de hep olagelmiştir.Baba Tahir-i Üryan ile Fahrüddin-i Iraki, Şems-i Tebrizi ile Otman Baba birbirlerine uymayanbir çok özellik sergilemektedirler. Ancak kaynaklara bakılırsa hepsinde; dünyevi olan her şeyiikinci plana atmak, yaşanılan dünyayı umursamamak, toplum kurallarını protesto etmek, yalnızilahi aşkı önemseyerek çoğunlukla ritüellere dayalı dinsel kuralları da bu açıdan değerlendirildiğigörülür. Şems-i Tebrizi’de çok ince ve estetik bir görünüm alan Kalenderî felsefe, OtmanBaba’da daha keskin ve savaşçı bir hal alabilmektedir 176 .Kalenderîliğin geniş ölçüde eski Hind ve İran mistisizminden etkilendiğinigörmekteyiz 177 . Bununla birlikte Anadolu dahil İslam dünyasının pek çok yerinde görülen çeşitliKalenderî topluluklarının kılık kıyafette beliren ufak ayrımlar dışında, ortaklaşa sergiledikleribirtakım özellikler, onları diğer klasik sufi topluluklardan ayırmıştır 178 .Kalenderî toplulukları için kullanılan Kalender veya Kalenderî, Kalenderan veyaKalenderîyye kelimeleri her zaman ve mekânda bu zümreleri ifade eden ortak isimlerolmuştur.175. G.C. Anawati et L. Gardet, Mystique musulmane, Aspects et tendances, Experiences et techniques,Paris, 1961, s.44; Burhan Oğuz, Türkiye Halkının Kültür Kökenleri, C. II, İstanbul, 1980, s.130, 131.176. A.Y.Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderîler, Ankara, 1992, s.5.177. F. Babinger, “Kalenderî” Mad. İ.A., C. 6, İstanbul, 1993, s.128, 129; T. Yazıcı, “Kalenderlere Dair Yeni Bir Eser”, NLA,Ankara, 1968, s.786, 787; S. Kocatürk, “Kalenderîye Tarikatı ve Hatibi Farisinin Kalendernamesi”, İran Şehinşahlığının 2500.Kuruluş Yıldönümüne Armağan, İstanbul, 1971, s.221- 224; Ocak, a.g.e., s. 6178. A.Y.Ocak, Osmanlı İmparatorluğunda Marjinal Sufilik: Kalenderîler, Ankara, 1992, s.660