You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. Ünite - Tanzimat Edebiyat›n›n Kültürel Arka-Plan›<br />
d›flta güvenli¤i zaafa u¤ratan asi bir tehdit örgütü halini alm›flt›. Yeniçerilerin askerlik<br />
d›fl› ifllerle u¤raflmalar›, ekonomik ve siyasi amaçlarla askerlikle iliflkisi olmayanlar›n<br />
yeniçeri yaz›lmalar›, kurumun yozlaflmas›ndaki en önemli nedenlerdir.<br />
Tahsin Ünal bu konuda flu bilgileri verir; “Yeniçerilerin defterdeki kay›tlar›, hakiki<br />
mevcutlar›na nazaran pek fazla idi. Maafl, defterdeki kayda göre ç›kard›. (...)<br />
Maafl senetleri, piyasada al›n›p sat›lan tahviller gibi k›ymetli bir ticaret emtias› olmufltu.<br />
Ricalden, ulemadan, halktan baz›lar› yeniçeri maafl senetlerini al›p satarak<br />
varidat temin ederlerdi.”<br />
Ordunun yan› s›ra “rical” ve “ulema”n›n da bu kirlenme içine girmifl olmas›, Osmanl›<br />
toplumundaki yozlaflman›n ne kadar derin boyutlara ulaflt›¤›n› gösterir. Asker<br />
olmayanlar ‘yeniçeri beratlar›’n› al›p sat›yor ve para kazan›yorlard›. Harp zaman›<br />
istenen asker ise “yolda yaz›l›r” diye, pek ciddiye al›nm›yor ve savafl görmemifl<br />
acemiler veya savaflamayacak düzeyde yafll› ve gençler bir bak›ma zorla cepheye<br />
sürülüyordu. Bu bak›mdan askere al›nan o¤ullar›na öldü nazar›yla bakan pek çok<br />
ailenin isyana varan flikayetleri tarihlere geçmifltir. Velhas›l Osmanl› ordusu, 1821<br />
y›l›nda Mora’da bafllayan Rum isyan›n› 4 y›lda bast›ramad›¤› gibi, daha sonra Mehmet<br />
Ali Pafla ‹syan› karfl›s›nda da aciz kalm›fl ve isyanc›lar Kütahya’ya kadar ilerlemiflti.<br />
Ordunun bu teknik aç›dan zay›fl›¤› ve disiplinden kopuk olmas›, özellikle<br />
Ruslar›n küçük birlikleri karfl›s›nda büyük kay›plar vermesine ve a¤›r yenilgiler almas›na<br />
neden oluyordu. Yeni düzenleme ve yöneliflleri büyük isyanlarla söndüren<br />
bu ocak, yenilikçi hakan III. Selim’i meflhur Kabakç› ‹syan› (1807) ile katletti¤i<br />
gibi, o zamana kadar yap›lm›fl pek çok olumlu geliflmeyi de ortadan kald›rm›flt›.<br />
Dolay›s›yla, III. Selim’in yenilikçi ba¤lamda devam› olan II. Mahmut’un yapt›¤›<br />
en önemli ifllerden birisi, “fesat yuvas›” haline gelmifl bulunan bu kurumu ve<br />
silah kullanmas›n› bilmeyen fakir bir esnaf kalabal›¤›ndan baflka bir fley olmayan<br />
yeniçerileri tamamen ortadan kald›rmak (1826) ve onun yerine 17 Haziran 1826 y›l›nda<br />
Avrupai usullere göre düzenlenmifl Asakir-i Mansure-i Muhammediyye<br />
ad›yla yeni bir ordu kurmak oldu. Kenan Akyüz, bu konuda flunlar› belirtir:<br />
“Bütün bunlar, eskiden düflünülmesi bile imkâns›z olan fleylerdi. Fakat bafll›ca<br />
fesat oca¤› ve ça¤dafllaflma engeli olan yeniçeri ordusunun ortadan kald›r›lmas›,<br />
çal›flmalara büyük ferahl›k getirmiflti. Ancak halk, cahil ve müteass›p oldu¤u için,<br />
ça¤dafllaflma yolundaki her hareketi hristiyan dünyas›na mal ediyor ve bu konuda<br />
bafl› çekene de Gâvur Padiflah ad›n› tak›yordu.”<br />
Bu yeni ordu, reformlara karfl› yap›lan isyanlara net bir yan›t olmak kadar, Bat›l›laflma<br />
yolunda süren 100 y›ll›k bir karars›zl›¤a da son verildi¤inin kurumsal bir<br />
göstergesi idi. Zira yeni ordu, 1789 devriminden sonra geliflen iki farkl› kutuptaki<br />
düflünceyi birlefltiren A. Comte’un “düzen” (ordre) ini sa¤layan güvence olacak ve<br />
“ilerleme” (progres) bu düzenden sonra gelecekti. Güvenlik kanad› sa¤lama al›nan<br />
Bat›l›laflma hareketi; bundan sonra alt yap› eksikli¤i, e¤itim durumunun düflüklü-<br />
¤ü, ulafl›m ve kurumlar düzene¤inin bozuklu¤undan kaynaklanan sorunlar d›fl›nda<br />
çok büyük engellerle karfl›lafl›lmadan ve geliflip büyüyerek yoluna devam edecektir.<br />
9<br />
II. Mahmut’un yapt›¤› en<br />
önemli ifllerden birisi, “fesat<br />
yuvas›” haline gelmifl<br />
bulunan Yeniçeri Oca¤›n›<br />
tamamen ortadan kald›rmak<br />
(1826) ve onun yerine 17<br />
Haziran 1826 y›l›nda<br />
Avrupai usullere göre<br />
düzenlenmifl Asakir-i<br />
Mansure-i Muhammediyye<br />
ad›yla yeni bir ordu<br />
kurmakt›r.
Change language