You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
84<br />
Ahmet Mithat Efendi, öykü<br />
ve roman›n yap›, teknik<br />
özellikleri gibi içeri¤i<br />
üzerinde de durmufl, baz›<br />
konular› edebiyat›m›zda ilk<br />
defa ele alan yazar<br />
olmufltur.<br />
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›-I<br />
cehaletten tamamiyle kurtulamam›fl olan bir memlekette, henüz en ayd›nl›k ve basit<br />
fikirleri bile sökemeyen kimselere ‘edebî’ eser vermek, karn›n› doyuramam›fl bir kimseye<br />
meyve ikram etmek kadar garip bir hareketti.”<br />
Görüldü¤ü gibi A. Mithat, sanat de¤eri olan eser kaleme almak yerine halk› e¤itecek<br />
ve bilgilendirecek öykü ve romanlar yazmay› tercih etmektedir. Bunda da<br />
bafll›ca sebep henüz halk›n sanat eserini anlayacak düzeyden uzak oldu¤unu düflünmesidir.<br />
Nitekim yazar›n bu tavr›, yani halk› bilgilendirme ve e¤itme yolundaki<br />
çabas› devrinde “Hace-i Evvel” diye an›lmas›na yol açacakt›r.<br />
• Yazd›klar›nda ders verme amac› güttü¤ü için eserlerinin sonunda bir “k›ssadan<br />
hisse” ç›kar›r.<br />
• Eserlerinin sonunda iyileri mutlulu¤a kavuflturur (ço¤u zaman sevgilileri evlendirir).<br />
Kötüleri cezaland›r›r (ço¤u zaman öldürür). Bu da onun ahlâkç›<br />
tavr›n›n sonucudur.<br />
• Çok say›da öykü ve roman yazm›fl olmas›na ra¤men tekrara düfltü¤ü pek<br />
görülmez. Bu da ancak onun, genifl bilgisi, zengin hayal gücü ve hayat tecrübesiyle<br />
aç›klanabilir. O, hemen her eserinde yeni konu, yeni kahramanlar<br />
yaratmakta s›k›nt› çekmemifltir.<br />
• Bat› romanlar› aras›nda çok be¤endi¤i romanlar oldu¤unda hemen onlara<br />
karfl› bir benzerini yazma yoluna gitmifltir (Monte Cristo’ya karfl› Hasan Mellah,<br />
Don Kiflot’a karfl› Çengi, Jules Verne’in romanlar›na karfl› Ahmet Metin<br />
ve fiirzat)<br />
• Kahramanlardan bir bölümü hayattan al›nm›fl tiplerdir (Felatun Bey ile Râk›m<br />
Efendi, Henüz On Yedi Yafl›nda). Bunun yan›nda onun romanlar›nda<br />
baz› tiplerin ola¤anüstü oldu¤u da dikkat çeker. Bu tür kahramanlar insan›n<br />
yapamayaca¤› iflleri yaparlar (Hasan Mellah, Dünyaya ‹kinci Gelifl, Dürdane<br />
Han›m vb.).<br />
• Baz› olaylar günlük hayattan al›nm›fl alelade olaylard›r.<br />
• Baz› eserlerinde olmayacak tesadüflere yer verilmifltir (Hasan Mellah, Hüseyin<br />
Fellah, Esaret vb.)<br />
• Eserlerinde yer yer baflar›yla tasvir edilmifl yerli hayat sahneleri bulunur<br />
(Müflahedat).<br />
• Ahmet Mithat Efendi, devrinde moda olan birçok edebî ak›m›n etkisinde<br />
kalm›flt›r. O, ilk eserlerini romantizmin, daha sonraki kalem faaliyetinde realizmin<br />
(Henüz On Yedi Yafl›nda) ve natüralizmin (Müflahedat, Taaffüf) etkisi<br />
alt›nda yazm›flt›r. Bununla birlikte eserleri bütün olarak de¤erlendirildi-<br />
¤inde hayat›n›n sonuna kadar romantizmin etkisinden s›yr›lamad›¤› görülür.<br />
• Romanlar›nda üslup kayg›s› pek görülmez. Meddah tarz› anlat›m yolunu<br />
seçti¤i için lâubali bir söyleyifl kendini gösterir.<br />
• Halk tabakas›n› gözeterek eser vermifltir. Öykü ve romanlar›nda halka seslenmek<br />
istedi¤i için halk›n rahatl›kla anlayabilece¤i sade dil kullanma yoluna<br />
gitmifltir.<br />
Bu söylediklerimizden sonra A. Mithat Efendi’nin Bahtiyarl›k, Felatun Bey ile<br />
Râk›m Efendi ve Müflahedat (1891) adl› eserlerini k›saca incelemek yararl› olacakt›r.<br />
Ahmet Mithat Efendi, öykü ve roman›n yap›, teknik özellikleri gibi içeri¤i üzerinde<br />
de durmufl, baz› konular› edebiyat›m›zda ilk defa ele alan yazar olmufltur. Bu<br />
yönüyle Ahmet Mithat’›n bir yol aç›c› oldu¤u söylenebilir. Onun edebiyat›m›zda ilk<br />
defa ele ald›¤› konulardan biri de köy hayat›d›r. Bu konuda onun iki eserinden söz<br />
etmek mümkündür. Bunlardan birincisi Bir Gerçek Hikâye (1876), ikincisi ise Bah-
Change language