tanz‹mat dönem‹ türk edeb‹yatı-ı

4. Ünite - Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›nda fiiir: 2
i Fünun teflekkül etmeden önce Ara Nesil Dönemi içinde birkaç flairin say›l› fliirinde
deneme alan› bulur. Türk fliirine Tanzimat sonras›n›n ikinci kufla¤›yla giren tabiat,
Ara Nesil flairleri taraf›ndan gelifltirilir ve yayg›nl›k kazand›r›l›r. Enjambementli
m›sra yap›s› kullan›lmaya ve yeni imgeler fliire girmeye bafllar.
Bu dönemde Bat› tarz› okullarda ö¤renim görerek yetiflen çok say›da genç flair
ve yazar, Recizade M. Ekrem, Abdülhak Hâmit, Samipaflazade Sezai ve Muallim
Nâci taraf›ndan gelifltirilerek getirilen yeni edebiyat anlay›fl›na yayg›nl›k kazand›rm›fllard›r.
Birinci kuflakta üç, ikinci kuflakta dört befl isim taraf›ndan temsil
edilen yenilik, bu kufla¤›n elinde k›sa zamanda geniflleyerek genç sanatkârlar›n kaleminde
temsil edilme imkân›na kavuflur. Bunlar›n öne ç›kanlar› aras›nda Menemenlizade
Mehmet Tâhir (1862-1903), Nabizade Nâz›m (1864-1893), Mehmet
Celâl (1867-1912), Nigâr Han›m (1862-1918), Mustafa Reflit (1861-1936), Recep
Vahyî (1867-1923), Fazl› Necip (1863-1932), Müstecâbîzade ‹smet (1868-1917)
gibi isimler yer al›r.
M. Kaplan’a göre, yenileflmeyi yürüten birinci ve ikinci kufla¤›n daha çok gazeteye
dayanan faaliyetine karfl›l›k bu devrede gazetecili¤in yerini dergicilik almaya
bafllar. Say›s› elliyi aflan derginin yar›s›ndan fazlas› edebiyatla ilgilidir. Birçok
edebiyat dergisi bu kuflak taraf›ndan ç›kar›l›r. Bunlar aras›nda Âfâk, Âsâr, Berk,
Gayret, Gülflen, Günefl, Hâver, Hazine-i Fünun, Hizmet, Maarif, Malûmât,
Mekteb, Mir’at-i Âlem, Muhit, Musavver, Nilüfer, Resimli Gazete gibi ço¤unun
yay›n hayat› birkaç y›l› aflmayan dergilerle Mizân, Saadet, Sabah, Tercüman-›
Hakikat gazetelerini sayabiliriz.
Ara Nesil mensuplar›n›n eser verdi¤i y›llar II. Abdülhamit’in bask›c› yönetim
dönemine rastlar. Politik konular ve ülke sorunlar› üzerinde görüfllerini ifade edemeyen
sanatkârlar, insan›n iç dünyas›n›n ifadesine yönelirler. Daha önce Recaizade
M. Ekrem ve Abdülhak Hâmit ile birlikte bireysel duygular, ince hassasiyetler
öne ç›kmaya bafllam›flt›. Ara Nesil mensuplar›nda bu durum daha da geniflleyerek
sürer ve Servet-i Fünun’a intikal eder. Mehmet Kaplan, üçüncü kuflakla ilgili olarak
“Mehmed Celâl ile Mustafa Reflid, Servet-i Fünun edebiyat›nda yayg›n bir hastal›k
halini alan santimantalizm’in göze batan öncülerindendir.” der.
Söz konusu kuflak, birçok bak›mdan Recaizade M. Ekrem, Abdülhak Hâmit
ve Muallim Nâci ekolünün devamc›s›d›r. ‹kinci kuflak gibi sosyal faydac› de¤il,
sanat merkezli bir bak›fl aç›s› gelifltirmifllerdir. Büyük davalar›n, toplumsal sorunlar›n
yerine günlük, küçük duygulanmalar›n fliirini yazm›fllard›r. Eserlerinde ö¤retici olmak
endiflesinden s›yr›larak estetik kayg›y› öne ç›karm›fllard›r. Çünkü devre hâkim
olan Talim-i Edebiyat yazar›n›n düflünceleriyle Abdülhak Hâmit’in ve Muallim Nâci’nin
fliir sanat›d›r.
Ara Nesil mensuplar›n›n bir edebî toplulukta görülen ölçüde belirli prensipler
etraf›nda hareket etti¤ini düflünmek yanl›fl olur. Bu kufla¤› oluflturan sanatkârlar
aras›nda belirli ortak noktalar var ise de ayr›lan taraflar da mevcuttur. Dönem içerisinde
s›n›rlar›n›n kesin olmad›¤› ve birinden di¤erine geçiflin kolayl›k gösterdi¤i
üç yöneliflten söz etmek mümkündür:
Klasik Edebiyat› Sürdürmek ‹steyenler
fierif Aktafl, bu grupta de¤erlendirece¤imiz flairler için flöyle der: “Muhafazakârlar›n
(eski taraftarlar›n›n) edebî sahadaki faaliyetleri, Divan Edebiyat›’na, daha yerinde
bir ifadeyle ‘Edebiyat-› Kadîme’ye ait zevki devam ettirme gayretinden ibarettir.
Bir bak›ma bunlar›n muhatab›, genifl mânâs›yla Tanzimat’tan evvelki hayat
tarz›n› sürdürmek için gayret sarf edenlerdir. Giyiniflleri, insanî münasebetle-
67