Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
82<br />
Çok say›da öykü ve roman<br />
yazm›fl olmas›na ra¤men<br />
tekrara düfltü¤ü pek<br />
görülmeyen A. Mithat<br />
Efendi’nin eserlerinin<br />
sonunda iyileri mutlulu¤a<br />
kavufltururken kötüleri<br />
cezaland›rmas› sosyal<br />
edebiyat anlay›fl›na<br />
ba¤lanmas›yla aç›klanabilir.<br />
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›-I<br />
Bunlar›n yan›nda köy roman›n›n ve tarihî roman›n ilk denemelerine onun eserleri<br />
aras›nda rastlar›z. Bat›’da geliflen roman sanat›na ba¤l› olarak romantik, realist<br />
ve natüralist ekollere ba¤l› bir k›sm› iddial› romanlar A. Mithat Efendi’nin kaleminden<br />
ç›kar. Devrinde Bat›’da moda olan macera, fantastik (harika), gezi ve fen roman›<br />
Türk edebiyat›nda karfl›l›¤›n› onun kaleminde bulur. Bütün Yenileflme Dönemini<br />
konu, tip ve karakter zenginli¤i, çeflitli edebî ak›mlar› denemesi ve yaflanan<br />
hayata yönelen dikkati ile A. Mithat Efendi’nin 1874’ten bafllayarak say›s› otuzu<br />
aflan roman› doldurur.<br />
Devri içinde “hace-i evvel” s›fat› verilen A. Mithat Efendi, genifl halk kitlesini<br />
gözeterek ö¤retici eserler verme yoluna gitti¤i için halk›n rahatl›kla anlayabilece¤i<br />
“sade dil” kullanmay› esas al›r. Dille birlikte üslubundaki sadelik dikkat çeker. Hatta<br />
bu, özensizli¤e kadar var›r. Yazd›klar›nda ders verme amac› gütmesi sebebiyle<br />
eserlerinin sonunda genellikle bir “k›ssadan hisse” ç›kar›r.<br />
Ahmet Mithat Efendi’nin romanlar›nda olay örgüsü, sadece bir kahraman›n serüveni<br />
üzerine kurulmaz. Birden çok kahraman›n serüveni, birbirinin içine geçecek<br />
flekilde düzenlenir. Birden çok metin halkas›, bazen tek bafl›na bir öykü teflkil<br />
edecek metin halkalar›, çekirdek bir öykü veya olay etraf›nda birleflir. Realist ve<br />
natüralistlerden gelen bir dikkatle kahramanlar›n yetiflti¤i ve bulundu¤u çevre ile<br />
karakterleri aras›nda ilgi kurulur. Önemli bir k›sm› hayattan al›nm›fl tipler durumundaki<br />
kahramanlar›n özellikleri de buna zemin haz›rlar. Bununla birlikte baz›<br />
eserlerinde ola¤anüstü tiplere de rastlan›r.<br />
Çok say›da öykü ve roman yazm›fl olmas›na ra¤men tekrara düfltü¤ü pek görülmeyen<br />
A. Mithat Efendi’nin eserlerinin sonunda iyileri mutlulu¤a kavufltururken kötüleri<br />
cezaland›rmas› toplumcu (sosyal) edebiyat anlay›fl›na ba¤lanmas›yla aç›klanabilir.<br />
Bat› romanlar› aras›nda çok be¤endi¤i romanlar oldu¤unda hemen onlara karfl›<br />
bir benzerini yazma yoluna giden Ahmet Mithat, kendisinden sonra gelen Hüseyin<br />
rahmi Gürp›nar gibi popülist baz› sanatkârlar üzerinde de etkili olmufltur.<br />
Cevdet Kudret’in yapt›¤› de¤erlendirmeden hareketle Ahmet Mithat Efendi’nin<br />
eserlerinin özelliklerini flöyle s›ralayabiliriz:<br />
• Ahmet Mithat Efendi, de¤iflik sanat anlay›fllar›n›n ve sanatkârlar›n etkisinde<br />
kalm›fl, buna ba¤l› olarak da farkl› türde ve edebî ak›mlara ba¤l› tarzlarda<br />
eserler kaleme alm›flt›r:<br />
- Alexandre Dumas Pere tarz›nda macera roman›: Hasan Mellah, Hüseyin<br />
Fellah, Dünyaya ‹kinci Gelifl vb.<br />
- Jules Verne yolunda gezi ve bilimkurgu roman›: Acaib-i Âlem, Ahmet<br />
Metin ve fiirzat.<br />
- Harika roman› (Do¤a üstü güçlerden söz eden romanlar): Çengi<br />
- Köy roman›: Bahtiyarl›k.<br />
- Tarihî roman: Yeniçeriler, Arnavutlar - Solyotlar vb.<br />
- Romantizme ba¤l› roman: Yeryüzünde Bir Melek<br />
- Realist roman: Henüz On Yedi Yafl›nda<br />
- Natüralist roman: Müflahedat, Taaffüf.<br />
• Ahmet Mithat Efendi, romanlar›nda okuyucuyu âdeta bir yolculu¤a ç›kararak<br />
de¤iflik mekânlar›, farkl› durumlar› ve olaylar› göstermek ister.<br />
• Ahmet Mithat Efendi’nin hikâye ve romanlar›nda olay örgüsü, sadece bir<br />
kahraman›n serüveni üzerine kurulmaz. Birden çok kahraman›n serüveni,<br />
birbirinin içine geçecek flekilde düzenlenerek kurulur.<br />
• O, yaln›zca olaylar› anlatmakla, onlar› nakletmekle yetinmez. Kahramanlar›n<br />
psikolojik dünyalar›n›, düflüncelerini, isteklerini de anlat›r.
Change language