You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
90<br />
‹ntibah, dönemin yaflanan<br />
hayat›na uygunlu¤u, roman<br />
kiflilerinin psikolojik<br />
dünyas›n› yans›tmadaki<br />
baflar›s› ve edebî dil<br />
kullanma çabas›yla Türk<br />
edebiyat›n›n ilk edebî<br />
roman› olma özelli¤ini<br />
kazanm›flt›r.<br />
Nam›k Kemal’in ikinci<br />
roman› Cezmi, tarihî roman<br />
alan›nda yaz›lm›fl ilk eser<br />
olarak kabul edilir.<br />
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›-I<br />
dir. Fakat Mehpeyker’e tutulan Ali Bey, genç ve güzel Dilaflup’a yönelmez. Arkadafl›<br />
Ât›f Bey’in amcas› Mesut Efendi Mehpeyker’in nas›l biri oldu¤u konusunda<br />
onu uyar›r. Mehpeyker’in yaflad›¤› hayat tarz›n› ö¤renen Ali Bey, onu terk etmek<br />
ister. Ancak, ona âfl›k olan ve gururu incinen Mehpeyker, Ali Bey’in peflini b›rakmaz.<br />
Çeflitli hilelerle onu tekrar elde etmeyi denerse de baflar›l› olamaz. Bunun<br />
üzerine Dilaflup’u iftiralarla y›pratarak onun sat›lmas›n› sa¤lar. ‹ntikam almak için<br />
de Dilaflup’u kendisi sat›n al›r. Ali Bey’i öldürtecek bir plan düzenler. Ali Bey’i saf<br />
ve temiz bir aflkla seven Dilaflup, haz›rlanan suikast plan›n› bir flekilde kendisine<br />
haber verir. Onun k›l›¤›na girerek bekler. Dilaflup’u Ali Bey sanan Mehpeyker’in<br />
adamlar› onu öldürür. Bu arada suikasttan kurtularak kaçan Ali Bey, olay› güvenlik<br />
güçlerine haber verir. Mehpeyker’i de öldürür. Bu arada Ali Bey’in annesi de<br />
ölmüfltür. Ali Bey, böylece annesini ve kendisini gerçekten seven Dilaflup’u kaybetmifl;<br />
kendisi de hapse düflmüfltür. Her fleyi anlam›fl, piflman olmufltur; ama son<br />
piflmanl›k fayda etmez. Hapishanede alt› ay sonra kendisi de ölür.<br />
Dönemin yaflanan hayat›na uygunlu¤u, roman kiflilerinin psikolojik dünyas›n›<br />
yans›tmadaki baflar›s› ve edebî dil kullanma çabas›yla Türk edebiyat›n›n ilk edebî<br />
roman› olma özelli¤ini kazanan ‹ntibah, baz› problemleri de bünyesinde tafl›r. Hâkim<br />
anlat›c›n›n olaylar› ve kiflileri aktarmada zaman zaman fazlaca öznel tav›r içine<br />
girdi¤i görülür. Anlat›c›n›n bak›fl aç›s›ndan yazar›n ahlâkç› hayat anlay›fl› kendisini<br />
gösterir. Kurmaca dünyan›n anlat›c›s› roman kiflilerine kimi zaman müdahale<br />
eder, onlara ac›r yahut onlardan birini okuyucuya kötüler. Özellikle roman›n canl›<br />
karakteri Mehpeyker’in güzelli¤iyle okuyucular üzerinde etki uyand›raca¤› düflüncesinden<br />
hareketle anlat›c› taraf›ndan olumsuz nitelemelerle o, gözden düflürülmeye<br />
çal›fl›l›r. Ali Bey’le Mehpeyker’in karfl›laflmas›ndan sonra kiflilerin iyiler ve<br />
kötüler olmak üzere ikiye bölünmesi dikkat çeker. ‹yiler Ali Bey’in, kötüler Mehpeyker’in<br />
çevresindedir. Mekân›n anlat›m›n›n baflar›l› oldu¤u söylenemez. Mekâninsan<br />
iliflkisi zay›f kal›r. Özellikle kasidelerin nesip bölümünden al›nm›fl izlenimi<br />
veren bahar tasvirinin roman›n bafl›nda i¤reti duruflu, ‹ntibah’›n zay›f taraflar›ndan<br />
biridir. Ayr›ca edebî bir dil kurmaya çal›fl›rken yazar›n yer yer a¤dal› ve sanatl› bir<br />
söyleyifle gitmesi de roman›n elefltirilmesi gereken yanlar›ndan biridir.<br />
Nam›k Kemal’in tarihî roman alan›nda yaz›lm›fl ilk roman olarak kabul edilen<br />
ikinci roman› Cezmi (1880), iki cilt olarak planlanm›fl, ancak, ikinci cildi yaz›lamam›flt›r.<br />
Cezmi, konusunu XVI. yüzy›lda II. Selim devrinde bafllay›p aral›klarla yar›m<br />
yüz y›l kadar devam eden Osmanl›-‹ran savafllar›ndan al›r. Yazar›n 1877’de Midilli’ye<br />
gittikten sonra kaleme ald›¤› roman›n birinci “fas›l”›n›n ilk alt bölümünde,<br />
16. yüzy›l Asya ve Avrupa’s›n›n genel siyasi panoramas› çizilir. Bilimsel bulufllar›n,<br />
co¤rafî kefliflerin bu k›talar üzerindeki etkisi, Osmanl›n›n de¤iflim ve geliflmeler<br />
karfl›s›ndaki durumu dikkatlere sunulur. 16. yüzy›lda dünyay›, ‹mparatorluk co¤rafyas›n›<br />
ve siyasi koflullar› okuyucuya tan›tmay› amaçlayan, olay örgüsüyle do¤rudan<br />
ilgisi bulunmayan bu girifl bölümünde yazar, son paragrafta sözü romana<br />
ad›n› veren Cezmi’ye getirerek, niçin böyle bir kiflinin öyküsünü anlatmak istedi-<br />
¤ini aç›klar.<br />
Roman›n tematik gücü Cezmi ve di¤er öne ç›kan roman kiflileri tarihten seçilmifllerdir.<br />
Roman, idealize edilen Cezmi’nin Türk-‹ran savafl›nda gösterdi¤i kahramanl›klarla<br />
yine ayn› savaflta tan›fl›p dost oldu¤u Adil Giray’› esaretten kurtarma çabas›<br />
üzerine kurulmufltur. Abdullah Uçman, roman›n olay örgüsünü flöyle aktar›r:<br />
Cezmi, Osmanl› - ‹ran savafllar›nda gösterdi¤i kahramanl›klarla Özdemiro¤lu<br />
Osman Pafla’n›n dikkatini çeker ve takdirini kazan›r. Bu savafllar s›ras›nda ayr›ca<br />
K›r›m ordusu kumandan› Kalgay Âdil Giray ve kardefli Gazi Giray’la tan›flarak dost-
Change language