Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
78<br />
Türk edebiyat›nda Bat› tarz›<br />
ilk roman›n fiemsettin<br />
Sami’nin Taaflfluk-› Talat ve<br />
Fitnat adl› eseri oldu¤u<br />
kabul edilir.<br />
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›-I<br />
dan, özellikle halk öykücülü¤ünden gelen kurgu ve teknik özellikler bir süre devam<br />
etmifltir. Bu, roman yazarlar›n›n al›flageldikleri öykü gelene¤inden kopamamalar›<br />
yan›nda henüz okuyucular›n Bat› tarz› roman› okumaya yeterince haz›r olmamalar›yla<br />
ilgilidir. Bunun için önce Bat›’dan yap›lan roman çevirilerinin okuyucuyla<br />
buluflmas› gerekecektir.<br />
Orhan Okay’›n da belirtti¤i gibi Bat› dillerinden yap›lan çevirilerle bafllayan Bat›<br />
edebiyat› örnekleri fliir, öykü, roman, tiyatro ve öteki türlerde ilk nümunelerini vermeye<br />
devam ederken, etkileri de Türk yazarlar›n›n eserlerinde kendini gösterir. Bu<br />
etki bazen taklit, bazen uyarlama, bazen de millî ve mahallî unsurlarla birleflerek yeni<br />
bir birleflim hâlinde Tanzimat sonras› Türk edebiyat›nda önemli rol oynar. Ahmet<br />
Hamdi Tanp›nar, bizde öykü/roman türünün bafllamas›n› çeviriye ba¤lar. Gerçekten<br />
de Türk edebiyat›nda Bat› tarz›nda ilk öykü ve roman, ilk çevirilerden ancak on<br />
y›l kadar sonra görülür. Bunlar, Ahmet Mithat Efendi’nin 1870’te yay›mlanmaya<br />
bafllanan K›ssadan Hisse ile Letâif-i Rivâyat serisinde yer alan romanlar›, fiemsettin<br />
Sami’nin 1872-1873’te ç›kan Taaflfluk-› Talat ve Fitnat’› ile Nam›k Kemal’in 1876’da<br />
yay›mlanan ‹ntibah ve 1880’de bask›s› yap›lan Cezmi romanlar›d›r. Ancak, romanlar›n<br />
ortaya konmas› sürecinde okuyucular›n da haz›rlanmas› gerekir. Türk edebiyat›na<br />
modern roman›n giriflinde iki yol izlenir. Bunu Kenan Akyüz flöyle ifade eder:<br />
“Bat› roman›ndan Tanzimat devrindeki ilk tercümeleri ve ilk Türk romanc›lar›,<br />
karfl›lar›nda böyle çeflit çeflit okuyucular buldular. Bu okuyucular›n ayr› bir teknikteki<br />
bat›l› hikâye ve romana al›flt›r›lmalar› iki ayr› yoldan olmufltur. Birinci yol; ayd›n<br />
olmayan genifl halk toplulu¤unun Avrupaî hikâye ve romana yad›rgamadan<br />
al›flt›r›lmas› için Ahmed Midhat Efendi taraf›ndan aç›lan ve bat›l› hikâye ve romanla<br />
Türk halk hikâyelerini uzlaflt›rmaya çal›flan yoldur. Bu, halk hikâyelerinin bir çeflit<br />
modernlefltirilmesidir ve fiinasi’nin Orta Oyunu ile bat›l› komediyi uzlaflt›rmaya<br />
çal›flmas›n›n yerli unsura daha çok kayan fleklidir.<br />
‹kinci yol ise; bat› kültürü ile de¤iflik ölçülerde temasa geçmifl olan s›n›rl› ayd›nlar<br />
toplulu¤u için Nam›k Kemal taraf›ndan aç›lan ve yerli hikâye ve roman örneklerini<br />
dikkate almadan, do¤rudan do¤ruya bat›l› hikâye ve roman tekni¤ini uygulamaya<br />
çal›flan yoldur.”<br />
Yenileflme’nin birinci kufla¤›n›n romanlar› daha çok toplumsal konular etraf›nda<br />
flekillenir. Bunlar› ana hatlar›yla flu bafll›klar alt›nda toplamak mümkündür:<br />
• Görücü usulüyle evlilik,<br />
• Bat›l›laflman›n yanl›fl anlafl›lmas›,<br />
• Köy hayat›,<br />
• Kölelik,<br />
• Tarihî dönemlerden seçilmifl olaylar<br />
• Fen bilimlerine ve tekni¤e ba¤l› geliflmelere dayanan konular.<br />
BATILI YOLDA ‹LK ROMAN DENEMES‹: TAAfifiUK-I<br />
TALAT VE F‹TNAT<br />
Türk edebiyat›nda Bat› tarz› ilk roman›n›n fiemsettin Sami’nin Taaflfluk-› Talât ve<br />
Fitnat adl› eseri oldu¤u kabul edilir. Ahmet Mithat Efendi’nin öykülerinin ç›kmaya<br />
bafllad›¤› y›llarda fiemsettin Sami’nin 1872 sonuyla 1873 bafl›nda üç cüz olarak yay›mlad›¤›<br />
Taaflfluk-› Talât ve Fitnat’› öyküden romana do¤ru yaklaflan karakteriyle<br />
bir yenilik getirdi¤i söylenebilir. Bat›l› tarzda kaleme al›nan ilk Türk roman› olarak<br />
kabul gören eser, bu türde ilk deneyim oldu¤u için teknik bak›m›ndan baz› acemilikleri<br />
de içinde bar›nd›r›r. Geleneksel öyküden Bat› tarz› romana geçiflte ara metin<br />
özelli¤i tafl›r. Nitekim daha isminden bafllayarak (Taaflfluk-› Talat ve Fitnat, Leylâ ve
Change language