tanz‹mat dönem‹ türk edeb‹yatı-ı

88
Klasik Türk edebiyat›na
oldu¤u gibi eski anlat›lara
karfl› sert elefltirilerde
bulunan Nam›k Kemal, Bat›
tarz›nda roman anlay›fl›n›n
yerleflmesi için çaba harcar.
Nam›k Kemal’in çeviri eserlere
bakarak ç›kard›¤› sonuç
fludur: “... romandan maksat,
güzerân etmemiflse bile güzerân›
imkân dâhilinde olan bir
vak’ay›, ahlâk ve âdât ve hissiyât
ve ihtimâlâta müteallik
her türlü tavsilât›yle beraber
tasvir etmektir.”
Tanzimat Dönemi Türk Edebiyat›-I
EDEBÎ ROMANIN YOL AÇICISI: NAMIK KEMAL VE
ROMANLARI
Ahmet Mithat Efendi’nin sanat endiflesinden uzak, halk› bilgilendirmek ve e¤itmek
amac›yla geleneksel anlat›lardan beslenerek öykü ve romanlar yay›mlad›¤› dönem
içerisinde sanat yönü öne ç›kan romanlar›yla Nam›k Kemal de bu türde eser ortaya
koyar. Klasik Türk edebiyat›na oldu¤u gibi eski anlat›lara karfl› sert elefltirilerde
bulunan Nam›k Kemal, Bat› tarz›nda roman anlay›fl›n›n yerleflmesi için çaba
harcar.
Çok yönlü ayd›n ve sanat adam› olan Nam›k Kemal, baz› eserlerinin ön sözünde,
makalelerinde ve mektuplar›nda sanat ve edebiyatla ilgili görüfllerini ortaya koymufltur.
O, Mukaddeme-i Celâl’de romandan ne anlad›¤›n› flu cümlelerle aç›klar:
“Roman k›sm›n› da nev-zuhur addetti¤imize taaccüb olunmas›n! Asâr-› kadîmede
‹bret-nümâ gibi, Muhayyelât gibi, Asl› ve Kerem gibi, Ferhat ile fiirin gibi birtak›m
hikâyeler var idi. Fakat kütüphane-i âdâb›m›zda mevcut olan birkaç tercümeden de
anlafl›laca¤› vechile romandan maksat, güzerân etmemiflse bile güzerân› imkân dâhilinde
olan bir vak’ay›, ahlâk ve âdât ve hissiyât ve ihtimâlâta müteallik her türlü
tavsilât›yle beraber tasvir etmektir.
Romanlara nâdiren mevcûdât-› ruhâniyye kar›flt›r›ld›¤› vard›r. Lakin bu türlü hayallere
ne fikir ile müracaat olundu¤u, mes’elenin suret-i tasvirinden bedâheten
meydana ç›kar.”
demektedir. Görülüyor ki, Nam›k Kemal kendi devri içinde Avrupa’da hâkim olan
roman anlay›fl›n› dile getirmektedir. Bu anlay›fl romantik ve realist anlay›fllar› birbirinden
ay›rmaks›z›n, bununla beraber daha çok realist anlay›fl›n tarifine uygun
düflmektedir. Afla¤›da yer alan cümlelerde Bat› romanc›lar› aras›nda adlar›n› sayd›-
¤› roman yazarlar›n›n ço¤unun realist olmas› da bunu gösterir:
“Avrupal›lar roman yolunu o derece ileri götürmüfllerdir ki bugün her mütemeddin
milletin lisan›nda ahlâkça hatta bir dereceye kadar maarifçe istifade olunacak binlerce
hele içlerinde Walter Scott gibi, Charles Dickens gibi gibi, Victor Hügo gibi, Alexandre
Dumas gibi meflâhîrin baz› hikâyeleri flu asr-› medeniyete medâr-› mübahat
olan âsâr-› muhalledden addolunmaktad›r.
fiâyân-› ibrettir ki Victor Hügo’nun Les Misérables (Le-Mizerabl) unvanl› hikâyesi daha
telif olunurken doksan lisana tercüme edilmifl ve Frans›zca birkaç defa, birkaç flekilde
tab’ olunduktan sonra bir de büyücek kitaba resimli bas›larak yaln›z bu
nev’iden yüz elli bin nüsha sat›lm›flt›r. Bizde ise hikâye k›sm› mahsülât-› edebiyyemizin
en nak›s cihetidir. Lisân›m›zda lezzetle okunacak belki üç hikâye bulunmaz. Elsine-i
Garbiyyeden ald›¤›m›z romanlar ekseriyet üzre fena tercüme olunmufl, âsâr-›
milliyeden ma’düd olan hikâyeler ise ne kadar fena yaz›lm›fl ise birkaç kat fena düflünülmüfltür.”
Nam›k Kemal, bizde öykü ve roman yazacaklar için Bat› edebiyat›n› örnek olarak
gösterir. Ayn› yaz›s›nda eski öykülerimizi tabiata ve gerçe¤e uymamas› konusunda
flöyle elefltirir:
“Bizim hikâyeler t›ls›m ile define bulmak, bir yerde denize bat›p sonra müellifin hokkas›ndan
ç›kmak, âh ile yanmak, külünk ile da¤ yarmak gibi bütün bütün tabiat ve
hakikatin haricinde birer mevzua müstenid ve sûret-i tasvir-i ahlâk ve tavsîl-i âdât
ve teflrih-i hissiyât gibi flerâit-i âdâb›n kâffesinden mahrum oldu¤u için, roman de-