DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR, EKONOMİK BÜYÜMEYE ...

120
Findlay yaptığı çalışmada DYY’nin ev sahibi ülkede “bulaşma” (contagion)
etkisi ile teknik ilerlemenin hızını artırır. 338
Blomström ve Kokko çalışmalarında taşmaların ölçümünün zor olduğunu öne
sürmüşlerdir. Bu sebeple büyümeye en fazla katkısı olan kanallardan birisi olmasına
rağmen taşmalar ile ilişkili çok ampirik çalışma bulunmamaktadır. Sözü edilen bu
zorluk taşma etkisinin çeşitlerine göre de değişmektedir: 339
Tablo 4.1. Teknolojik Taşma ve Çok Uluslu Şirketlerin Rolü
İşlemin Türü
Aktif
ÇUŞ’un Rolü
Pasif
Resmi
Ortak Girişim,
Lisanslama
Mal Ticareti
Gayri-Resmi Bağlantılar
Ticaret Gezileri,
Bilimsel Değiş-tokuşlar
Kaynak: BLOMSTRÖM ve KOKKO, 1997, s. 4.
Resmi işlemler sonucu ortaya çıkan taşma etkilerini ölçmek mümkünse de
gayri-resmi taşmaların ölçülmesi mümkün olmadığından DYY sonucu ortaya çıkan
büyüme artışının tam olarak hesaplanabilmesi olanak dışıdır. Buna rağmen resmi
işlemlerden kaynaklı taşmalar bile DYY’nin büyümeyi hızlandırdığını
gösterebilmektedir.
4.1.3.2. Bağlantı Etkisi
Nihai mal üreten firmalar özelleşmiş girdi talep ederler. Bu girdilerin
üretiminde ölçeğe göre artan getiriler vardır ve dolayısıyla nihai mal üreten yabancı
bir firmanın bu ara malları girdi olarak talep etmesi diğer nihai mal üreticileri için
pozitif dışsallık yaratmaktadır. Bu tip bir avantaja geri bağlantı denmektedir. Öte
yandan yurtiçinde yabancı firmalarca üretilen ara mallar da daha karmaşık nihai
malların üretimini imkanlı kılar. Buna da ileri bağlantı adı verilmektedir. 340
338 FINDLAY, R., “Relative Backwardness, Direct Foreign Investment, and the Transfer of
Technology: A Simple Dynamic Model”, The Quarterly Journal of Economics, Vol. 92, No. 1,
Feb. 1978.
339 BLOMSTRÖM ve KOKKO, 1997b, s. 3-4.
340 RODRIGUEZ-CLARE, s. 853.