DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR, EKONOMİK BÜYÜMEYE ...

olarak da Marx, ‘sermayenin organik bileşimi’ (toplam sermaye birikimi içerisindeki
sabit sermayenin payı) ile kar oranı arasında negatif bir ilişki bulmuştur ve ‘kar
haddinin azalma meyli’ olarak adlandırmıştır. Bu negatif ilişki klasiklerin azalan
verimler kanununu akla getirmektedir. Marx bu sonuca klasiklerden farklı olarak,
sermayeyi sabit ve değişken diye ayrıştırarak ulaşmıştır. 94
Marx teorisinde klasiklerin aksine tarım sektörüne pek ağırlık vermemiştir.
Marx için, önem arz eden, kapitalizmi yaratan sanayi sektörü olmuştur ve
incelemelerini bu sektör üzerinden yapmıştır. Sanayi sektöründeki kapitalistlerin
ayakta kalmalarının tek yolu olarak da devamlı teknik ilerlemeleri göstermiştir.
Teknik ilerlenin yolunu da artık-değerden elde kalan karın tekrar yatırıma
yönlendirilmesi olarak açıklamıştır.
Marksist teorinin klasik teoriden ayrıldığı diğer bir nokta da artan ücretlerin
doğurduğu sonuçların farklılığıdır. Artan ücretler, klasik teoride nüfusun artmasına
ve bu sebeple ücretlerin tekrar düşmesine yol açarken, Marksist teoride yeniden
yatırıma dönecek ‘ücreti ödenmemiş emek’ miktarını düşürür ve yatırımların
azalmasına yol açarak ücret artış hareketini durdurur.
Klasik iktisat ile Marksist iktisadın ayrıldığı son nokta ise ekonominin uzun
dönem dengesidir. Klasik teori uzun dönemde ekonominin durgunluk aşaması
yaşayacağını savunurken, konjonktür dalgalanmalarını içeren ve büyüme sürecini
devamlı bir dengesizlik hali olarak gören Marksist teori uzun dönemde kapitalist
sistemin başarısız olacağını, bir ihtilalle de yıkılacağını savunmaktadır. 95 Bu yıkımı
da hiçbir beşeri gayret engelleyemeyecektir. 96
Marksist teoride geçerli olan ‘kar haddinin azalma meyli’, kar haddinin
çalıştırılan işçi sayısına bağlı olduğunu ima etmektedir. Bu bağlamda bir işletme
karını arttırmak istiyorsa (değişken sermaye / sabit sermaye) oranını arttırmalıdır. Bu
sayede birim sabit sermaye başına emek sömürüsü artacaktır. Tabi diğer bir yöntem
de teknik ilerleme sağlamaktır. Teknik ilerleme birim emeğin üretkenliğini arttırarak
karı arttıracaktır. Bu yaklaşımda teknik ilerlemenin büyümeye yol açtığı ne kadar
94
HİÇ, s. 33–4.
95
HİÇ, s. 41.
96
BARBER, s. 197.
39