DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR, EKONOMİK BÜYÜMEYE ...

yandan aksak rekabete dayalı teorilerin ana akımını Raymond Vernon’un Ürün
Döngüsü Teorisi, Peter J. Buckley ve Mark Casson’ın İçselleştirme Teorisi ve John
H. Dunning’in Eklektik Paradigması oluşturmuşlardır. Bu ana akım teorilerinin
yanında Stephen Hymer ile Charles P. Kindleberger’in teorileri, Frederick T.
Knickerbocker’in Oligopolistik Tepki Teorisi ve Richard E. Caves’in teorileri vardır.
DYY teorilerinin önemi bu teorisyenlerin Çok Uluslu Şirketler (ÇUŞ)u
incelenmesinden sonra daha da artmıştır. Dolayısıyla bu teorilerin DYY açısından
kısaca gözden geçirilmeleri faydalı olacaktır.
Öte yandan bu teorilerin hiçbiri tek başına tüm DYY akımlarını açıklamakta
yeterli değildirler. Fakat her biri DYY akımlarını açıklamakta önemli katkılarda
bulunmuşlardır.
Aslında bu ve benzeri çalışmaları sınıflara ayırmak mümkündür. DYY
teorilerinin ÇUŞ’un büyümesine göre sınıflandırırsak 4 ana sınıf ortaya
çıkmaktadır: 33
• İçselleştirme teorileri
• Makroekonomik gelişme teorisi
• Piyasa gücü teorileri
• Rekabetçi uluslararası endüstriler
Bunlardan içselleştirme teorileri işlemsel piyasa aksaklıkları ile ilgilenir;
makroekonomik gelişme teorisi ulusal karşılaştırmalı üstünlüklerdeki değişime
DYY’nin verdiği tepkileri inceler; piyasa gücü teorileri ÇUŞ’un elindeki
avantajlardaki değişikliklerin DYY üzerindeki etkisini inceler ve son olarak da
rekabetçi uluslararası endüstriler de dünya piyasasındaki ÇUŞ’un genel eğilimlerini
inceler.
33 VOUTILAINEN, T., “Foreign Direct Investment (FDI) Theories Explaining the Emergence of
Multinational Enterprises (MNEs), Who, Where and Why”, Seminar in Strategy and
International Business, 28.01.2005,
,
(23.08.2006), s. 4-6.
21