Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
chế giễu yêu sách kiêu ngạo theo quan điểm có tính “lịch sử - toàn thế giới”, kiểu triết học hư<br />
ảo và “cao nhất” nào đó - trong bài báo của mình, Ăngghen đã đối lập nhận thức duy tâm<br />
kiểu Hêghen về bi kịch với nhận thức khác sâu sắc hơn, duy vật hơn của ông. Ăngghen chỉ<br />
rõ rằng mĩ học duy tâm của Hêghen không đi sâu tìm hiểu những nguyên nhân khách quan,<br />
nguyên nhân chính của những sự kiện lịch sử, không tìm hiểu những động lực hoạt động hiện<br />
thực của những sự kiện ấy. Hêghen chỉ biết một kiểu bi kịch - đó là sự toàn thắng của cái<br />
tất yếu “sắt đá”, cái làm nên danh phận trong lịch sử - dẫn đến cái chết của một con người<br />
hay của một dân tộc nào đấy.<br />
Nhưng tất yếu lịch sử hoàn toàn không phải là một sức mạnh tồn tại độc lập với xã hội,<br />
với con người hiện thực sinh động đã sáng tạo ra lịch sử của mình, mà hoàn toàn gần gũi với<br />
quan niệm hiện thực của con người. Toàn bộ vấn đề là ở chỗ: phải từ bỏ những câu nói trừu<br />
tượng, cao thượng một cách giả dối, mà trên việc làm không hề có ý nghĩa gì, về sức mạnh<br />
“sắt đá” của cái tất yếu, và cần cố gắng hiểu được những sức mạnh đang vận động của lịch<br />
sử, những tư liệu hiện thực của những sự kiện lịch sử này. Một khi trí tuệ của con người tiến<br />
tới việc hiểu biết những quan hệ xã hội hiện thực, thì đối với con người, tính tất yếu lịch sử<br />
mất đi cái đặc điểm thần thánh mà Hêghen đã coi là một yếu tố không thể thiếu của bi kịch.<br />
Như vậy, Mác và Ăngghen không phủ nhận vai trò của bi kịch trong đời sống và trong<br />
nghệ thuật. Nhưng, trái ngược với Hêghen và những học trò của ông ta, Mác và Ăngghen đòi<br />
hỏi những xung đột bi kịch lịch sử trong quá khứ và hiện tại của lịch sử loài người phải trở<br />
nên dễ hiểu theo tinh thần duy vật chủ nghĩa. Với chính đòi hỏi này, Mác và Ăngghen đã phủ<br />
nhận cái đặc tính tất yếu của những xung đột này, phủ nhận việc không thể đấu tranh với<br />
chúng. Như Mác và Ăngghen chỉ ra, việc nghiên cứu những quy luật của xã hội tư bản mở<br />
ra con đường dẫn tới không chỉ những hiểu biết về những xung đột và mâu thuẫn đối kháng<br />
giai cấp vốn là thuộc tính tất yếu của xã hội tư bản, mà còn giúp người lao động tìm thấy<br />
lối thoát ra khỏi thế giới nô lệ làm thuê và ách áp bức. Hêghen và những học trò của ông<br />
kêu gọi những dân tộc bị áp bức và cả loài người khuất phục “bánh xe tất yếu của lịch sử”,<br />
từ bỏ đấu tranh, thừa nhận cái chết bi kịch của tự do và cái đẹp trước quy luật tất yếu của<br />
sự phát triển “tinh thần thế giới”. Mác và Ăngghen đã chỉ ra rằng những quyền lợi của giai<br />
cấp vô sản đòi hỏi không phải là “sự hòa giải”, mà là quyền đấu tranh quyết liệt với thế giới<br />
tư bản. Mác và Ăngghen đã vạch ra cho quần chúng lao động đông đảo con đường đi tới giải<br />
phóng, đi tới việc xây dựng một hiện thực mới hoàn toàn tốt đẹp của con người - một hiện<br />
thực mà ở đó không bao giờ có những mâu thuẫn và xung đột đau đớn và dằn vặt, những<br />
xung đột vốn là thuộc tính của các hình thái xã hội đối kháng trước kia.<br />
2 <br />
Sau khi phê phán luận thuyết duy tâm Hêghen về bản chất của bi kịch, Mác và Ăngghen<br />
bắt đầu xây dựng cơ sở cho việc giải thích một cách hoàn toàn khoa học và duy vật phạm<br />
trù mĩ học này.<br />
Những nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác đã giải thích rằng, nội dung của phạm trù bi<br />
kịch, cũng như của tất cả các phạm trù mĩ học khác, cuối cùng được xác định bởi đặc điểm<br />
đời sống xã hội và những mâu thuẫn bản chất của nó. Ở những xã hội mà mâu thuẫn cơ bản<br />
mang tính đối kháng, tính bi kịch trong nghệ thuật gắn với quyền thống trị của những gì<br />
69
Change language