Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
3. Vấn đề cái anh hùng, cái bi kịch, cái hài hước và châm biếm<br />
Cùng với cảm xúc rất sống động về “hiện thực đương thời”, Ăngghen đòi hỏi nhà văn hài<br />
hước “cái nhìn đúng đắn” tới thực tế, nắm được ngay lập tức trong những sự kiện hàng ngày<br />
các mặt “khuyết tật” “đòi hỏi được đánh giá”. Chỉ có trên cơ sở của một cách nhìn đúng đắn<br />
đối với thực tế, theo ý kiến của Ăngghen thời trẻ, mới nảy sinh ra cái hài chân chính, sâu<br />
sắc.<br />
Nhưng cái nhìn đúng đắn đối với hiện thực và việc biết nắm lấy những mặt yếu của nó<br />
không phải là tất cả khả năng cần phải có đối với một nhà văn hài hước. Theo quan điểm<br />
của Ăngghen, cái hài cùng các phẩm chất khác là thuộc tính vốn có trong mức độ này hay<br />
khác ở bất kỳ nhà văn hiện thực nào. Bằng sự kết hợp “cái nhìn đúng đắn” đối với hiện thực<br />
và các phẩm chất đặc biệt: “sự nhẹ nhàng, vẻ duyên dáng và tính chất rõ nét của sự diễn tả”,<br />
“tài hóm hỉnh nảy lửa”, “cái tinh tế đặc biệt của sự mô tả và bóng gió”... đã vẽ nên những<br />
mặt tiêu cực của đời sống chính trị và văn học nước Đức vào buổi bình minh năm 1848, đã<br />
giải thích sự thành công của bài giảng của Valêxrốt.<br />
Song, mặc dù có đồng tình đánh giá bài giảng của Valêxrốt, Ăngghen vẫn không hoàn<br />
toàn hài lòng với những bài giảng ấy. Ông cho rằng cuốn sách của Valêxrốt ở một phạm vi<br />
nhất định phản ánh những khuyết tật chung chung, vốn là bản chất của mọi loại văn hài<br />
hước liên quan tới nhóm “Nước Đức trẻ”. Ăngghen viết: “Hầu như tất cả những tác giả thuộc<br />
phạm trù ấy, đã không đáp ứng được những hy vọng người ta đặt vào họ. Họ bị suy yếu, mà<br />
đó như là kết quả của các ước muốn vươn tới sự thống nhất bên trong một cách vô ích. Họ<br />
đã bất lực, điều đó tạo nên những tảng đá ngầm và dễ gây tai nạn, bởi vì tự họ không hề là<br />
những con người có mục đích”.<br />
Khi chỉ ra ở Valêxrốt là nhà văn khôi hài cần thiết phải lựa chọn cho mình một thế giới<br />
quan “thực tế” có mục đích, Ăngghen muốn nhấn mạnh cái ưu thế mà nhà văn châm biếm<br />
và đả kích có được là xuất phát từ lý tưởng xã hội tiến bộ và lòng tin dân chủ có ý thức.<br />
Hêghen cho rằng cái hài là thuộc tính của văn học thế kỷ XIX, là sự thể hiện tâm trạng<br />
chủ quan của nghệ sĩ khi họ không hài lòng với đời sống tư sản tẻ nhạt, tầm thường nhưng<br />
đồng thời cũng không có khả năng tìm được lối thoát nào khác, ngoài việc trốn tránh vào<br />
cái thế giới bên trong của mình. Hêghen viết, “Trong truyện cười, người nghệ sĩ đi từ cái chủ<br />
quan riêng của mình, nhiều lần trở về cái chủ quan đó đến nỗi đối tượng khách quan được<br />
giải thích chỉ như một nguyên do bên ngoài để tạo nên cái khoảng rộng rãi cho những lời<br />
hóm hỉnh, bông đùa bất ngờ của ý nghĩa đã được sinh ra bởi tính bất thường chủ quan”.<br />
Đối lập với Hêghen, Mác và Ăngghen khẳng định rằng cái cười sâu sắc và chân thực không<br />
thể là kết quả của sự không hài lòng chủ quan nào đó của nghệ sĩ và sự “uyển chuyển” của<br />
trí tưởng tượng ông ta. Cơ sở của cái hài phải là sự nhận thức bắt nguồn từ các mặt đáng<br />
cười của các mối quan hệ đời sống thực tế. Với quan niệm này, Mác trong “Ngài Phôgt” đã<br />
viết rằng dường như cái hài ẩn dấu trong đời sống xã hội, còn Ăngghen trong bức thư gửi<br />
F. A. Xoócgơ (ngày 11-10-1893) về cái hài lịch sử: “Những mẩu vụn của sự sắc sảo của chúng<br />
ta có nghĩa gì so với cái hài vĩ đạo, cái hài ấy đã tạo cho mình con đường trong sự phát triển<br />
lịch sử”. Một lần khác, Ăngghen đã nhận xét qua một vài bức thư gửi cho lãnh tụ của công<br />
nhân Đức, ông A. Bêbêlia “Lịch sử nghệ thuật và văn học chỉ ra rằng cái hài trong những<br />
điều kiện lịch sử khác nhau có thể bị tô màu bởi các màu sắc khác nhau. Nó có thể là sự thể<br />
hiện lạc quan ý chí tự do tư tưởng táo bạo, của cái tự do đời sống, yêu đời, như điều này<br />
78
Change language