Untitled

4. Nguyên tắc tính Đảng cộng sản của văn học
Trước khi chết ít lâu, trong cuộc nói chuyện với Eckerman, Vectơ đã nói rõ ràng: Chính sách
và cuộc đấu tranh của Đảng là những đề tài không phù hợp với thơ ca (xem I. P. Eckerman -
Những cuộc nói chuyện với Vectơ trong những năm cuối đời của ông, “Academia”. M. A. 1934
trang 605 - 606) - nhưng những lời này của Vectơ gắn chặt với thời kỳ ở nước Đức còn chưa
có một cách thực sự những nhóm và những đảng phái chính trị dân chủ. Tới đầu những năm
40 (của thế kỷ XIX) gắn liền với tính chất ác liệt của cuộc đấu tranh chính trị - xã hội thời
kỳ này, thái độ của tư tưởng văn học - xã hội tiên tiến Đức đối với chính trị và cuộc đấu
tranh đảng phái thay đổi rõ rệt. Vấn đề thái độ của văn học đối với chính trị là trung tâm
chú ý của cả nền văn học và những tư tưởng - xã hội tiến bộ Đức trong thời kỳ trước cách
mạng 1848. Không chỉ có Herveg trong bài thơ “Đảng” nổi tiếng của mình, mà cả những
người tiên tiến khác của phái dân chủ Đức những năm 40 đều đòi hỏi các nhà tư tưởng và
các nhà văn của thời đại mình lập trường chính trị - đảng phái rõ ràng; phải phê phán thái
độ “thần thánh” và thái độ kiêu ngạo đối với các cuộc đấu tranh chính trị. Có thể coi những
lời sau đây của L. Phơbách, những lời gắn với đoạn cuối năm 1848 là tiêu biểu nhất cho thái
độ này: “Chúng ta đang sống trong một thời đại, khi mà không cần thiết - giống như thời xã
hội Aten - công bố một luật pháp nói rằng: Trong thời kỳ của những cuộc khởi nghĩa, mỗi
người cần phải xác định mình đứng về phía nào; chúng ta đang sống trong một thời đại, khi
mỗi người ngay cả người tưởng rằng mình phi đảng nhất - thậm chí ngược hẳn với ý thức
và ý chí của anh ta - mặc dù chỉ là trong lý luận - cũng là người của mỗi đảng phái, chúng
ta đang sống trong thời đại, khi quyền lợi chính trị cuốn hút toàn thể những quyền lợi khác,
khi những biến cố chính trị giữ chúng ta trong sự căng thẳng và sự kích động hồn nhiên”.
(L. Phơbách - Những tác phẩm triết học chọn lọc - quyển 2, Nxb Chính trị quốc gia. M.
1955 trang 493).
Gần gũi với lập trường của Phơbách là lập trường của H. Hainơ: “Chúng ta viết để hoặc
chống lại một cái gì đó, vì một tư tưởng nào đó, hoặc chống lại nó, vì một đảng phái nào
đó, hoặc chống lại nó”. “Tính phi đảng yếu đuối” “luôn luôn là sự lừa dối” - ông viết trong
“Những lời thú nhận” năm 1854 (H. Hainơ Tuyển tập - q.9. Nxb Chính trị Quốc gia, M, 1959,
tr 92, 95).
Như vậy, vấn đề mối quan hệ của văn học với chính trị và cuộc đấu tranh đảng phái theo
nghĩa rộng của từ đã được văn học và văn chính luận dân chủ Đức những năm 40 đề cập đến
trước Mác và Ăngghen. Ngay từ Phơbách, Hainơ, Herveg và những nhà hoạt động tiên tiến
khác của khuynh hướng dân chủ trong văn học và văn chính luận Đức những năm 40 cũng
đã coi mối quan hệ tự giác với cuộc đấu tranh chính trị, việc đứng ở lập trường, chính trị,
lập trường đảng phái dứt khoát trong cuộc đấu tranh ấy là nghĩa vụ của mỗi một nhà tư
tưởng tiên tiến và mỗi nhà văn - nhà dân chủ. Nhưng đây là tính đảng theo nghĩa dân chủ,
chứ không phải theo nghĩa vô sản - xã hội chủ nghĩa của từ ngày.
V. I. Lênin viết rằng “Trong thời kỳ đấu tranh chống chế độ phong kiến và chế độ chuyên
chế”, ở những nhà dân chủ tư sản châu Âu nổi bật ảo tưởng “đảng phái phi giai cấp”
(V. I. Lênin toàn tập, Tập 21, tr 243) - Ảo tưởng này đã là thuộc tính ở mức này hay
mức khác của hầu hết tất cả những đại biểu của phong trào dân chủ tư sản cách mạng Đức
những năm 40. Ngay cả những trí tuệ tiên tiến nhất trước Mác, những trí tuệ cố gắng gắn
văn học với cuộc đấu tranh đảng phái, cũng đồng tình với ảo tưởng “đảng phi giai cấp”;
cũng mong muốn - như Lênin nói - “nối liền những giai cấp khác nhau thành “một đảng”
82