Untitled

5. Những vấn đề phương pháp luận lịch sử văn học
động hoặc bị làm sai lạc đến mức thay đổi hoàn toàn. Trong những trường hợp khác, ngược
lại, những truyền thống đó được làm phong phú thêm khi những người cách mạng tiếp nhận
nó.
Tìm hiểu những mâu thuẫn sâu sắc mà chính nó tất yếu luôn luôn là đặc tính của sự kế
thừa văn học trong điều kiện xã hội quý tộc tư sản, phơi bày nội dung xã hội và giai cấp
không chỉ của những truyền thống mà còn của cả quá trình biến đổi do các đại biểu của
giai cấp xã hội mới và những khuynh hướng văn học mới trong mỗi một thời đại lịch sử tiến
hành, đó là một trong những nhiệm vụ của sự phân tích mác xít quá trình lịch sử văn học.
5
Điều đáng chú ý đặc biệt trong việc nghiên cứu những quan điểm của Mác và Ăngghen
về quá trình lịch sử văn học là vấn đề về những quan hệ của chúng với phương pháp so sánh,
cũng như vấn đề “ảnh hưởng” và “vay mượn” của văn học đang được khoa nghiên cứu văn
học tư sản hiện đại ưa thích.
Thời đại các nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác sống là thời đại phồn thịnh của phương pháp
so sánh. Phương pháp đó trong thế kỷ XIX là một phương pháp cơ bản của khoa học tư
sản tiến bộ, nó đem lại những kết quả đáng quý có ý nghĩa trong khoa học tự nhiên, trong
nhân chủng học, dân tộc học và trong việc nghiên cứu ngôn ngữ. Đồng thời, lúc ấy, ở thời
đại Mác và Ăngghen xuất hiện khuynh hướng đánh giá lại những kết quả và ý nghĩa của
phương pháp so sánh, khuynh hướng vốn có ở nhiều nhà bác học tư sản ấy còn giữ giá trị
thực dụng cho đến ngày nay. Khuynh hướng đó dẫn đến sự tuyệt đối hóa, đến sự đối lập với
các phương pháp nghiên cứu khoa học khác với tư cách là một con đường vạn năng nhất của
nghiên cứu khoa học.
Trong “Hệ tư tưởng Đức” Mác và Ăngghen đã xác định rằng, ở những ngành khoa học
này, cũng như giải phẫu học so sánh, thực vật học, ngôn ngữ học, “sự so sánh đã tìm ra
những đặc tính có ý nghĩa tổng quát” và những thành tựu lớn mà những môn khoa học này
“đã đạt được nhờ so sánh và xếp đặt sự khác nhau của những đối tượng được so sánh trong
cùng một phạm vi”.
Trong những tác phẩm lịch sử và kinh tế của mình, những nhà sáng lập ra chủ nghĩa Mác
đã đưa ra rất nhiều ví dụ phong phú về việc ứng dụng phương pháp so sánh để phân tích
các sự kiện của sự phát triển kinh tế lịch sử và văn hóa. Trong bức thư gửi Mêring nhân tác
phẩm “Truyền thống về Lecxing” của ông ta, Ăngghen viết rằng, để nhận thức đúng đắn về
lịch sử Đức trong những thời kỳ quan trọng nhất, không thể không so sánh nó với “những
thời kỳ tương ứng với lịch sử nước Pháp”. Sự so sánh này đã đem đến cho việc nghiên cứu
“phạm vi rất rộng rãi” để đánh giá những giai đoạn lịch sử đó. Những chương đầu tiên của
bộ “Tư bản” cũng như những chương được gọi với tiêu đề “Sự tích lũy sơ khai đầu tiên”, ở
đó Mác đã đưa ra trong “Lý luận về giá trị thặng dư” sự phân tích con đường phát triển tư
bản trong kinh tế nông thôn của Mỹ và Nga, đặc điểm của các thời kỳ cơ bản của lịch sử
Anh, Pháp, Đức, những đoạn viết ấy của Mác và Ăngghen là những mẫu mực cổ điển có
một không hai về sự ứng dụng phương pháp so sánh đối với các sự kiện khoa học xã hội.
Khi đánh giá cao ý nghĩa của phương pháp so sánh và sử dụng nó trong việc phân tích
thực tế lịch sử, Mác và Ăngghen đã khác với những nhà khoa học thực dụng của thời đại
98