SWIADKOWIE HISTORIIsi~ bez walki tej zarazie, szerzqcej si~ wsrod naszego pokolenia,i umiala jej zgubnym wplywom na zycie duszy w pewnej mier zezapobiegae, bqdz je ograniczae; Zeromskiego dusza natomiastw tym czasie n iemal calkowicie oyia niq obj~ta, a on sam jakby lu,bowal si~ w jej cierpieniach, b~dqcych wynikiem tego stanu rzeczy.Z tego wi~c wzg l ~du mogi si~ czasami czue posrod nas tak, jaksi~ czuje ktos obloznie chory w towarzyst wie osob mniej wi~eejzdrowych. Jakkolwiek bqdz stosunki moje z nOO byly podowczasjak najlepsze, przekonany by!, Ze mu sprzyjam i wspolczuj~ jegoniedomaganiom, ze pr ocz tego ceni~ bardzo jego talent (pisalemo jego pierwszych utworach w 'l'ygodniku lllustrowanym); dosenieufny wzgl~dem ludzi ch ~tnie ze mnq obcowal, a kiedys nawet,gdy si~ mi zwierzyl, iz po kazdym przeczytanym utworze LwaToistoja czuje jakby cos pobudzalo go do tworzenia, - zaproponowalmi, ni stqd n i zowqd, zebysmy wspolnie napisali powiesc,w ktorej by on zajql s i~ "umrzykami" - jak si~ w:yrazil. (Poprzedniorozmawialismy 0 slynnym utworze Toistoja - 8miercIwana ILicza). Propozycji tej, oczywiscie, nie wziq!em na serio,swiadczyla ona jednak w kazdym razie 0 jego zyczliwym dla mnieusposo bieniu. Wiele inny ch dowodow tej zyczliwosci mialem i pozniejod niego. C..)Wskutek zmian - jakie nastqpily w poglqdach Zeromskiego nakierunek mysli politycznej oraz program pracy narodowej, (program stronnictwa narodowo-demokraty cznego zostal ogloszonyw 1897 r.), wyznawany przez Clos i jego przyjaci61, ulegl z czasemi moj do niego stosunek, zakonczony, niestety nawet zerwa,niemlqcznosci towarzyskiej. W przejawach zmian zaehodzqcych w Zeromskim,ktory przechylil s i ~ ku socjalizmowi, na jwi~cej mnie poruszaloi obur za lo to, iz zaezql on nas (stronnictwo nar.-dem. i ruehwszechpolski) uwaZac za cos "podlejszego", ze tak s i~ wyraz~ pod wzg l ~dem narodowym, i W ogole przekonaniowym od tychwszystkich, z ktorymi teraz s i~ wiqzal i za najszlachetniejszychw narodzie uznawaJ. Wzglqd na dawne stosunki powstrzymywarmnie dIu go od jawnego wystqpienia przeciw niemu, w koncu jednakmiarka cierpliwosci mojej si ~ przebra!a. W tyro obnizaniu ideioraz ludzi stronnictwa narodowo-demokratycznego Zeromski zawini! gl6wnie tyro, ze uleg! w plywom rozmaitych przedwnikownaszych (socj alistow, socjalizujqcych radykalow, masonskiego i zydowskiegostempla oraz "nieprzejednanych" patriotow w rodzajuSt. Krzeminskiego itp. za czepionych 0 ba rok), jacy sprzymierzylisi~ ze sobq nie przebieraj'!c w srodkach w walce z nami. W pismaehjawnych i tajnych, w powiesciach nawet (p. G. Danilowskiego J ask6lka) spraw~ przedstawiono bardzo prosto: "Z naszej strony 396
WlADYSlAW JABtONOWSKIm6wiono - znajduje si~ prawdziwy patriotyzm, my jestesmy solqziemi, budzicielami, odrodzicielami, rodowod swoj wiedziemy odtych rycerzy, ktorych pasowano krwi,! u najwyzszych oltarzy...Nasz sztandar (»Czerwony sztandar«) roznosi po kraju »belwederskie«echa, a ci, co si~ dokola niego sku pili, Sq jedynymi prawowitymispadkobiercami baroku; ze ich pracy sam Mickiewicz blogoslawi",etc. etc. Calq t~ wlasnq wspanialosc przeciwstawiano naszemufalszywemu patriotyzmowi, przezywajqc nas "lepkim blotern,zatorem kry ozi~blej, 0 ktorq moze si~ rozbic najwyzszy rozp~dserca polskiego" etc...Ze tak dobrq opini~ 0 sobie oraz swoim obozie, 0 przeciwnymzas jak najgorszq mogi miec taki egzaltowany dudek, jak GustawDanilowski i jemu podobni, to mnie ani c1ziwilo, ani zbyt oburzalo;ale ze Zeromski mogl jq podzielac - Zeromski 0 ktorego szlachetnoscibylem wysokiego mniemania, ktory w dodatku z Glosem przezdlu±szy czas pozostawal w bliskich stosunkach, z Wasilewskim si~przyjaznil, a wszystkich nas poznal jako ludzi uczciwych i nieposzlakowanychpod wz g l~dem narodowym - tego zniesc nie moglemi poczulem zal do niego. Uczucie tej nieznosnosci oraz zaluzwi~ k szo ne jeszcze zostalo po ukazaniu si ~ broszury Zeromskiegopt. Slowo 0 Bandosie (...) Ten niegodny talentu Zeromskiegoutwor tak mnie nastroil, ze chwycilem si~ go jako pretekstu, bydac nalezytq odpraw~ nie tylko jego utworowi, lecz w ogole tymnaszym oszczercom, w ktorych towarzystwie i on si~ znalazl. Wewst~pnym artykule Gazety Polskiej, zatytulowanym Podniosli M~zowie- wydrwilem pretensje przeciwnikow naszych do prawal:.wazania samych siebie za sol ziemi oraz za najszczytniejszychi najofiarniejszych patriotow, i w ogole zakwestionowalem ichprzypisywanq sobie wyzszosc moralnq i lepszosc narodowq, z jakqwciqz si~ popisuja" spychaja,c wszystkich innych, rozniqcych si~ odnich przekonaniami, na najnizszy stopien niemal samego czlowieczenstwa.Dowiedzialem si~ wkrotce od wspolnych znajomych, iz artykulmoj doszedl do wiadomosci Zeromskiego i bardzo go dotknC}l. Przekonalemsi~ 0 tym po niejalkim czasie, gdy przy spotkaniu ze mna,po dIuzszym niewidzeniu si~, udawal, ze mnie nie widzi. J uz si~nasze drogi n igdy nie zeszly i przerwane stosunki nie nawiqzalys i ~, chociaz Zeromski zmienil w czasie wielkiej wojny i po me]poglC}dy swoje na nas i kierunek mysli narodowej przez nas reprezentowany,a co wazniejsza rozczarowal si~ do tych, ktorychcnoty rzekome przez czas jakis wysoko podnosil. (Mowia,c nawia- ·sem, zrazil si~ przede wszystkim do legionowej dzialalnosci p rzysi~g a itp. - Pitsudskiego i do jego polityki wylqczaja,cej z rachunku,jak sam si~ wyrazil, "braci poznanczykow" i lekcewaza,cejZNAK - 9 397
- Page 1 and 2:
IE C Z•IEStanislaw Andn j Gruda.
- Page 3 and 4:
ZNAK.MIESIl!;CZNIKROK XXVIINR 249 (
- Page 5 and 6:
STANIStAW ANDRZEJ GRUDAROZWAZANIE 0
- Page 7 and 8:
ROZWAtANIE 0 SM IERCI3. Nurtow mija
- Page 9 and 10:
ROZWAZANIE 0 SMIERCIIV. Nadzieja. k
- Page 11 and 12:
BOHDAN CYW''''SKI HISTORIA POLSKIW
- Page 13 and 14:
HISTORIA POLSKI W POLSCE...z pewnos
- Page 15 and 16:
HISTORIA POLSKI W POLSCE•••"S
- Page 18 and 19:
284BOHDAN CYWIr'lSKII tak widziane
- Page 20 and 21:
•llOHDAN CYWltilSKIrodowe nie mia
- Page 22 and 23:
BOHDAN CYWIIilSKI- koncentrujqce si
- Page 24 and 25:
BOHDAN CYWIKlSKIPolska byla kiedys
- Page 26 and 27:
BOHDAN CYWINSKItrzeba miee w swiado
- Page 28 and 29:
ZOFIA MOCARSKA 00 OBRONY TRADYCJIDO
- Page 30 and 31:
ZOFIA MOCARSKAczanskiego programu s
- Page 32 and 33:
ZOFIA MOCARSKAgo, ktory by, przyjmu
- Page 34 and 35:
ZOFIA MOCARSKAjakie jest miejsce tr
- Page 36 and 37:
ZOFJA MOCARSKAdzic, ze okres pozyty
- Page 38 and 39:
ZOFIA MOCARSKAcja rozwoju gospodarc
- Page 40 and 41:
ZOFIA MOCARSKA'wyTazJniej podnosi s
- Page 42 and 43:
ZOFIA I'IIOCARSKAwania przeszlosci
- Page 44 and 45:
ZOFIA MOCARSKA"Czujemy w sobie dobr
- Page 46 and 47:
ZOFIA MOCARSKAporza,dkowac zycie zb
- Page 48 and 49:
ZOFIA MOCARSKAnej zasa dy pozytywiz
- Page 50 and 51:
ZOFIA MOCARSKAWlasnie w pozniejszyc
- Page 52 and 53:
JERZY LOJEKwzgl~dy rozumowe; nie mo
- Page 54 and 55:
JERZY lOJEKszarym koncu [Corticelli
- Page 56 and 57:
JERZY toJEKla ta, abys WKMosc uczyn
- Page 58 and 59:
JERZV lOJEKgo strona slabsza mogla
- Page 60 and 61:
JERZY lOJEKz przyczyny, lZ si~ nie
- Page 62 and 63:
JERZV lOJEKwojowac nie umleJq, choc
- Page 64 and 65:
JERZY toJEKstanie armii polskiej or
- Page 66 and 67:
JERZV lOJEKze jedynym sP
- Page 68 and 69:
JERZY t OJEKpropozycje te zostaly w
- Page 70 and 71:
JERZY lOJEKwsparcie Prusak6w, tluma
- Page 72 and 73:
JERZY l OJEKnosci wszelkiej prognoz
- Page 74 and 75:
JERZY lOJEKlowi za argument, iz Kat
- Page 76 and 77:
HALINA BORTNOWSKAAle mimo rozczarow
- Page 78 and 79:
HALINA BORTNOWSKATRUDNIEJSZE PROBY
- Page 80 and 81: HALINA BORTNOWSKAdach jest to schem
- Page 82 and 83: HALINA BORTNOWSKAjest mozliwe a naw
- Page 84 and 85: HALINA BORTNOWSKAminaeji o'bok zagr
- Page 86 and 87: ZOARZENIA - KSIJ\2:KI - LUOZIEbiogr
- Page 88 and 89: ZDARZENIA - KSIJ\2:KI - WDZIEcq pra
- Page 90 and 91: ZDARZENIA - KSII\ZKI - LUDZIEkrzyzy
- Page 92 and 93: ZDARZENIA - KSIJ\lKI - lUDZIEnej te
- Page 94 and 95: ZOARZENIA - KSIJ\tKI - lUOZIEnornic
- Page 96 and 97: ZDARZENIA - KSIAiKI - LUDZIE;;tain.
- Page 98 and 99: ZDARZENIA - KSIf\2KI - LUDZIE-Lakat
- Page 100 and 101: ZDARZENIA - KSIi\ZKI - LUDZIEwzglt:
- Page 102 and 103: Z DARZEN IA - KSIJ\ZKI - LUDZIEw na
- Page 104 and 105: ZDARZEN IA - KSII\2:KI - LUDZIEciol
- Page 106 and 107: ZDARZENIA - KSI.6,2KI - LUDZIEangaz
- Page 108 and 109: lOARlENIA - KSI.a.ZKI - LUOllEski J
- Page 110 and 111: ZDARZENIA- KSII\ZKI- LUOZIEczej for
- Page 112 and 113: ZDARZENIA - KSII\2KI - LUOllEAutor
- Page 114 and 115: ZDARZENIA - KSI,A,2:KI - LUDZIEfakt
- Page 116 and 117: ZOARZEN IA - KSlI\2KI - LUOZIEnie n
- Page 118 and 119: SWIADKOWIE HISTORIItak, iz prawde w
- Page 120 and 121: $WIADKOWIE HISTORIIwyZszym idealem
- Page 122 and 123: SWIADKOWIE HISTORIInowila w szakze
- Page 124 and 125: SWIADKOWIE HISTORIIlismy si~ w sqda
- Page 126 and 127: SWIADKOWIE HISTORIInia, z byle powo
- Page 128 and 129: SWIADKOWIE HISTORIIw Wiierze Abraha
- Page 132 and 133: SWIADKOWIE HISTORIIdost~p do morza.
- Page 134 and 135: ~WIA D K OWIE HISTORIIjako wybitnie
- Page 136 and 137: SWIADKOWIE HISTORIInicze, zadne ide
- Page 138 and 139: JEDENASTA WIECZOREM ... PAWEt JEWDO
- Page 140 and 141: PAWEl JEWDOKIMOVJnie owe "stae przy
- Page 142 and 143: PAWEt JEWDOKIMOWceniu, az po mo dli
- Page 144 and 145: PAWEl JEWDOKIMOWczlowiek jest uchry