Nr 249, marzec 1975 - Znak

BOHDAN CYWI"'SKInosci. Struktura legalnej instytucji byla zasadniczo zarezerwowanadla aparatu ucisku, usilujqcego bqdz kanalizowae zycie spolecznewe wlasnym systemie, bqdi je po prostu rozrywac.Wi~zi spoleczne i ozywiajqce je idee nie owocujqce w organicznejlegalnej instytucjonalizacji bqdz instytucjonalizujq si~ w postacikonspiracyjnej, bqdz - nie znajdujqc ujscia w dokon,aniu materialnym- przenOSZq swoj punkt ci~zkosci w sfer~ swiadomosci.Podmiotowose polityczna spoleczenstwa polskiego w sferze materialnychfaktow byla w XIX wieku niemal zadna. W sferze swiadomoscipot~zniala stopniowo. Wsrod warstw "uksztalconych" odpoczqtku byla dostatecznie silna, by mocq niepisanej umowy opiniapubliczna zdecydowanie odrzucala nie tylko ewidentnych renegatow,ale wszystkich tych, ktorzy kwestionowali polskie prawo do niepodlegloscii suwerennosci. Problem lezal w narodowej i politycznej"konscjentyzacji" mas ludowych - lata 1846 i 1863 byly miars.,pracy do wykonan~a. Ale tez sprawa ta byla dostrzegan a od poczqtkuzarowno na lewicy, jak i na prawicy, widzieli jq i Kosciuszko,i Mochnacki, i Krasmski. W gruncie rzeczy tez wszystkie chybaprogramy demokratyczne XIX-wiecznej Polski, programy ludowei - poza "Proletariatem" i jego epigonami - socjalistyczne wysuwalyswoje postulaty socjalne z pelnq, choc nie zawsze manifestowanqotwarde sWliadQITIosciq, ze "uobywa1elnieni'e chlopa" i uSwiadomienierobotnika jest przede wszys1Jkim potrzebq narodowej r a