Nr 249, marzec 1975 - Znak

ZOARZEN IA - KSIAlKI - LUOZIEMECHANIZM POST~PUN A MARGINESIE LEKTUR Y : "ZASADA KORESP ON­DENCJI W FIZYCE A ROZWOJ N AUKI", PRACAZBIOR OWA POD REDAKCJ1\: W . KRAJEW SKIE G O,W . MEJBAUM A , J. SUCHA, P WN, W A R SZAWA 1974,STR.454.Nikt nie wqtpi, ze w nauce istnieje post~p. Wyraza to popu!arnestwierdzenie: "nauka zbliza si~ do prawdy". Niektorzy mowiqnawet: "... do Prawdy". A zatem, nowsza teor ia naukowa musi bye,w jakims sensie, "lepsza" od starej, ale takze "zdobycze" starszejtoom mUSZq bye, w jakims sensie, asymilowane przez nOWq toori~ .Rewolucje !Ilaukowe (tworzenie nowych toorii) nie rnogq wykluczacnaI"lastania 'W'iedzy.Z tego punktu widzenia interesujqca jest tzw. zasada koresponderrcjiczyH odipoWlietintiosci w fizyce. MOwiqc najogolniej, ,przezzasadt=: korespondencji nalezy rozumiec metodologicznq dyrektyw~,domagajqcq si~ , by od nowszej toorH do starszej istnialo "przejsciegraniczne"; samo "przejscie graniczne" moze bye rozumianebardzo roznorodnie. Zasada korespondencji zostala sformulowanapo raz pierwszy w spos6b jawny przez Nielsa Bohra n a tereniemechaniki kwantowej: "prawa klasyczne przedstawiajq grani c~ , doktorej zmierzajq prawa kwantowe, gdy dochodzimy do stanowo bardzo wysokich liczbach kwantowych" (s. 28). Faktycznie zasadqkorespondencji poslugiwano si~ jui dawniej.Zrozumienie, ja k dziala zasada koresponden cji, moze r zucic wieleswiatla na zagadnienie post~pu i cjllglosci nauki.Metodologiczny status zasady korespondencji stal si~ przedmioterndyskusji wsrod poIskich filozofow nauki. Okazjq do zapoczC!tkowaniaVv-yrniany pogllldow byly dwie rozprawy doktorskie, napisanen iezaleznie od siebie i prawie r ownoczesnie obronione(1972 r.): jedna przez Izabell ~ Nowak w UAM w Poznaniu, drugaprzez Wiktora Niedzwieckiego w UMCS w Lublinie. Problematyk~podj~to na seminariach filozofii nauki w Warszawie, Poznaniu,Wroclawiu i Krakowie. Spotkania ogolnopolskie staly si~ forumpolernik.Polska dyskusja jest jakby echem dyskusji ogolnoswiatowej 00­cZqcej si~ rni~dzy amerykaiiskimi filozofarni T. Kuhnem i P. K. Feyerabendemoraz ich zwolennikami a angielskq szkolq Poppera­363